Lord namiestnik Irlandii (ang.Lord Lieutenant of Ireland, irl.Ard-Leifteanant na hÉireann) – reprezentant Korony Brytyjskiej w Irlandii, głowa administracji Zamku Dublińskiego, często określany mianem wicekróla (ang. viceroy) lub lorda zastępcy (ang. Lord Deputy). Nieznana jest dokładna data powstania tego urzędu. Urząd został zniesiony po utworzeniu Wolnego Państwa Irlandzkiego w 1922 r. Jego kompetencje zostały podzielone między gubernatora Wolnego Państwa Irlandzkiego i gubernatora Irlandii Północnej.
Kompetencje
Kompetencje lorda namiestnika Irlandii jako przedstawiciela Korony Brytyjskiej:
reprezentowanie króla (lub królowej)
głowa władzy wykonawczej w Irlandii (tzw. „Administracji Zamku Dublińskiego”)
członek gabinetu (okazjonalnie)
kontrolował wymiar sprawiedliwości
był głównodowodzącym wojskami brytyjskimi w Irlandii (okazjonalnie)
Przed aktem unii z 1800 r., który znosił m.in. irlandzki parlament, rolą lorda namiestnika było wygłoszenie mowy tronowej w imieniu króla. Lord mógł również nadawać tytuły parowskie. Często służyło to do korumpowania deputowanych do Parlamentu. Jednego dnia w czerwcu 1777 r. wicekról John Hobart, 2. hrabia Buckinghamshire, podniósł 5 wicehrabiów do rangi hrabiów, 7 baronów do rangi wicehrabiów i utworzył 18 nowych baronii.
Struktura Administracji Zamku Dublińskiego
Ciałem doradczym lorda namiestnika była Irlandzka Tajna Rada (Irish Privy Council), w skład której wchodzili irlandzcy parowie i ludzie nominowani przez wicekróla. W rządzeniu Irlandią Lord Namiestnik miał następujących pomocników:
główny sekretarz Irlandii (Chief Secretary for Ireland), szef administracji, pod koniec XIX w. stał się kimś w rodzaju premiera Irlandii (podczas gdy Lord Namiestnik stał się jakby konstytucyjnym monarchą)
Podsekretarz Irlandii (Under Secretary for Ireland), szef służby cywilnej
Lordowie Sprawiedliwości (Lord Justices), trzech urzędników działających w imieniu wicekróla podczas jego nieobecności. Powstali w 1800 r., ich wcześniejsze tytuły to lord kanclerz Irlandii, Speaker irlandzkiej Izby Gmin oraz protestancki prymas Irlandii, arcybiskup Armagh.
Kadencja
Nie było ustalonego czasu sprawowania urzędu wicekróla. Każdy nowo nominowany Lord Namiestnik rządził Irlandią z woli Jego/Jej Królewskiej Mości. W praktyce długość kadencji zależała od brytyjskiego rządu, który wprowadzał na stanowisko wicekróla swojego człowieka.
Kto mógł sprawować urząd
Przed 1500 r. na stanowisko nominowani byli głównie przedstawiciele anglo-irlandzkiej arystokracji. Z biegiem czasu urząd coraz częściej był przekazywany Anglikom i protestantom. Ostatnim irlandzkim katolikiem na stanowisku lorda namiestnika był Richard Talbot, 1. hrabia Tyrconnell w latach 1685–1691. Później wicekrólami mogli być tylko Brytyjczycy wyznania anglikańskiego. Dopiero w 1921 r. wicekrólem ponownie został katolik.
Od lat 80. XVIII w. wicekrólowie rzadko przebywali w Irlandii, głównie byli obecni podczas sesji irlandzkiego parlamentu.
Lista Lordów Namiestników Irlandii
Lista prezentuje Lordów Namiestników po 1528 r., gdyż dane dotyczące lat poprzednich są niepełne
