![]() Morfologia (lipa drobnolistna) | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj |
lipa |
Nazwa systematyczna | |
Tilia L. Sp. Pl. 514. 1753 | |
Typ nomenklatoryczny | |
Tilia europaea L.[3] |
Lipa (Tilia) – rodzaj drzew należący do podrodziny lipowych z rodziny ślazowatych. Obejmuje 31[4] gatunków. Rośliny te występują w umiarkowanej strefie półkuli północnej. W Ameryce Północnej (wschodnie Stany Zjednoczone i Meksyk) rośnie jeden gatunek (lipa amerykańska T. americana)[5]; w Europie i zachodniej Azji – trzy (lipa drobnolistna T. cordata, szerokolistna T. platyphyllos i srebrzysta T. tomentosa), z czego dwa pierwsze rosną w stanie dzikim w Polsce; pozostałe gatunki rosną w Azji Wschodniej, gdzie jest centrum zróżnicowania rodzaju (15 gatunków jest endemitami Chin)[6].
Liczne gatunki lip uprawiane są poza swym rodzimym zasięgiem. W Polsce uprawianych jest ok. 20 gatunków[7].
Lipy mają duże znaczenie kulturowe i użytkowe – dostarczają cenionego drewna, sadzone są jako ozdobne, użytkowane są jako rośliny miododajne i lecznicze.
Rośliny wieloletnie. Są to drzewa dość długowieczne – osiągać mogą do ok. 300–500 lat[8], czasem prawdopodobnie także ponad tysiąc lat[5].
Liście rozwijają zwykle wcześnie. Kwiaty są zwykle pachnące i miododajne, rozwijające się latem[8]. Kwiaty są przedprątne i owadopylne[7]. Intensywny opad spadzi z koron drzew powoduje silne namnażanie się bakterii nitryfikacyjnych w glebie i zasilanie ich w związki azotu, co poprawia warunki rozwoju tych drzew[10].
Lipa jest jedynym obecnie rozpoznanym rodzajem w rodzinie ślazowatych wchodzącym w symbiozę ektomykoryzową[11][12][13].
Rodzaj w systemach APG klasyfikowany jest do podrodziny Tilioideae, rodziny ślazowatych Malvaceae i rzędu ślazowców[2][14]. W niektórych ujęciach systematycznych (np. w systemie Reveala 1993–1999) podrodzina ta podnoszona jest do rangi odrębnej rodziny[15].
Badania molekularne wskazują na bliskie pokrewieństwo lip z rodzajami Craigia i Mortoniodendron, tworzących razem grupę na tyle odległą od reszty lipowych, że uzasadniają wyodrębnienie ich w osobną podrodzinę lub nawet rodzinę[6]. Współcześnie te trzy rodzaje tworzą podrodzinę Tilioideae, dawniej i w niektórych ujęciach (np. system Takhtajana z 2009) szerzej ujmowaną[16].
Według Plants of the World w obrębie tego rodzaju rozróżniono 31 gatunków[17].