Nazwa potoczna |
Lex Grabski |
---|---|
Państwo | |
Data wydania |
31 lipca 1924 |
Miejsce publikacji | |
Data wejścia w życie |
1 października 1924 |
Rodzaj aktu | |
Przedmiot regulacji | |
Status |
uchylony |
Utrata mocy obowiązującej z dniem |
7 kwietnia 1956 |
Ostatnio zmieniony przez | |
Wejście w życie ostatniej zmiany |
2 grudnia 1930 |
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych |
Ustawa z dnia 31 lipca 1924 r. zawierająca niektóre postanowienia o organizacji szkolnictwa (potocznie Lex Grabski) – ustawa regulująca kwestię szkolnictwa dla mniejszości narodowych, uchwalona w 1924[1]. Wprowadziła szkoły dwujęzyczne (utrakwistyczne) jako podstawowy typ szkół. Weszła w życie 1 października 1924, 7 kwietnia 1956 zaś została uchylona.
Została wprowadzona przez rząd Władysława Grabskiego. Autorem projektu był minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego Stanisław Grabski. Ustawa ustalała wewnętrzne urzędowanie wszystkich szczebli administracji w państwowym języku polskim, znosząc sprzeczne dawniejsze przepisy zaborców. W stosunkach z miejscową ludnością ukraińską i białoruską nie tylko pozwalały, ale i nakazywały używanie języków tych ludności. Dawała też ona prawo do zwracania się we własnej mowie do urzędów państwowych[2].
Jak pisze Ryszard Torzecki, ustawa posłużyła praktycznie do likwidacji szkolnictwa ukraińskiego i wywołała duży opór społeczeństwa ukraińskiego oraz niektórych polityków polskich[3]. Paul Robert Magocsi stwierdza, że skutkiem wejścia ustawy w życie był gwałtowny wzrost liczby szkół dwujęzycznych w Galicji oraz polskojęzycznych na Wołyniu, połączony ze spadkiem szkół z wykładowym językiem ukraińskim[4]. W praktyce w szkołach dwujęzycznych podstawowym wykorzystywanym językiem był polski[4].
Wiele przepisów tej ustawy miało na celu dyskryminację mniejszości narodowych[5], np.:
W opinii Ukraińców ustawa wpisywała się w plan asymilacji narodowej dzieci pochodzących z mniejszości narodowych. W odpowiedzi na jej postanowienia zaczęli oni tworzyć prywatne placówki edukacyjne[4].