Janornis (Yanornis syn. Archaeovolans) – wczesnokredowy ptak, blisko spokrewniony z przodkami dzisiejszych przedstawicieli tej gromady. Nazwa rodzajowa rodzajowa tego dinozaura pochodzi od chińskiej dynastii Yan, której stolicą było Chaoyang i greckiego słowa ornis – ptak. Epitet gatunkowy martini honoruje Larry’ego D. Martina^[1].

Od 2004 r. odkryto pięć jego okazów^[2]. Wszystkie one zostały odkryte w formacji Jiufotang przy Chaoyang w zachodniej części prowincji Liaoning w Chinach. Wiek tej formacji jest niepewny, ale wielu badaczy szacuje go na wczesny alb ok. 125–120 milionów lat. Był wielkości dużego gołębia i posiadał 10 zębów w szczęce górnej i 20 w dolnej (żuchwie). Potrafił dobrze latać, o czym świadczy kość życzeń (furcula) wygięta w kształcie litery „U”, oraz szybko biegać. Było to zwierzę rybożerne^[3]. Jego przystosowania do tej diety, upodabniające go do należącego do Enantiornithes longipteryksa wynikają z konwergencji^[4]. Natomiast jego zęby i kość życzeń przypominają te występujące u innego przedstawiciela tej grupy – rodzaju Aberratiodontus. Nieobecność kości przedczołowej i nie-diapsydowa czaszka świadczą o przynależności janornisa do Ornithurae – grupy, do której należy też między innymi przodek dzisiejszych ptaków. Jego łopatka i kość krucza nadają skrzydłom podstawowy kształt i budowę, spotykaną u współczesnych ptaków i umożliwiają mocne wymachy skrzydeł w górę i w dół. Janornis był jak świadczą te cechy dobrym lotnikiem, zbliżonym pod tym względem do przedstawicieli Enantiornithes, w odróżnieniu od prymitywniejszych ptaków jak Confuciusornis czy Archaeopteryx, które mogły wymachiwać skrzydłami w ograniczony sposób. Mostek janornisa jest dłuższy niż szerszy i za życia podtrzymywał potężne mięśnie skrzydeł^[5].

Taksonomia i systematyka

Górna część ciała „archeoraptora” – słynnego fałszerstwa paleontologicznego pochodziła od janornisa, tymczasem ogon od dromezaura mikroraptora, a stopy i kończyny tylne od nieznanego zwierzęcia. Wkrótce po wykazaniu, że „archeoraptor” jest fałszerstwem, na podstawie nowego okazu Zhang i Zhou opisali janornisa. Tymczasem Czerkas i Xu w 2002 wydali publikację Feathered Dinosaurs and the Origin of Flight, w której opisali górną część ciała „archeoraptora” jako Archaeovolans repatriatus. Ponieważ nazwa Yanornis jest starsza, ma priorytet, a archeowolansa uważa się obecnie za jej młodszy synonim.

Przeprowadzone w 2006 badania wykazały, że Yanornis, Yixianornis i Songlingornis tworzą monofiletyczny klad. Został on opisany pod nazwą Songlingornithidae, gdyż pierwszym jego opisanym przedstawicielem był Songlingornis^[6]. Ową rodzinę zaliczano do rzędu Yanornithiformes, odrębnego od innych wczesnych ptaków jak Gansus. Jednak niektórzy uważają, że Yanornis i Songlingornis są synonimami^[5], jednak nie jest to pogląd powszechnie akceptowany^[7].

Przypisy

Bibliografia

Kategorie