Anthonis Mor, Jan van Scorel (1560) | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Dziedzina sztuki | |
Epoka |
Jan van Scorel[1] (ur. 1 sierpnia 1495 w Schoorl k. Alkmaaru, zm. 6 grudnia 1562 w Utrechcie) – niderlandzki malarz, rysownik i grafik okresu późnego renesansu.
Jego nauczycielami byli kolejno: Cornelis Cornelisz. Buys w Alkmarze, od 1512 Jacob Cornelisz. van Oostsanen w Amsterdamie i w 1517 Jan Gossaert w Utrechcie.
W 1524 wyruszył w długą podróż po Europie, zatrzymując się w Spirze, Strasburgu, Bazylei i Norymberdze (gdzie spotkał się z Albrechtem Dürerem). Z Wenecji pielgrzymował poprzez Cypr, Rodos i Kretę do Jerozolimy. W 1522 pochodzący z Utrechtu papież Hadrian VI mianował go następcą Rafaela na stanowisku konserwatora papieskiej kolekcji sztuki antycznej. Prowadził też pracownię w Watykanie, wykonując m.in. portrety papieża.
W 1524 osiadł w Utrechcie, gdzie został wikariuszem w kościele św. Jana, a w 1528 – kanonikiem przy kościele Mariackim. W latach 1527-1530 działał w Haarlemie, organizując warsztat artystyczny, w którym powstał m.in. Ołtarz Ukrzyżowania. W 1530 ponownie powrócił do Utrechtu, gdzie również prowadził pracownię, wykonując wraz z uczniami m.in. liczne kopie własnych dzieł. Z żoną Agatą van Schoonhoven miał sześcioro dzieci. Był człowiekiem gruntownie wykształconym, poliglotą i utalentowanym muzykiem. Pochowany został kościele Najświętszej Marii Panny w Utrechcie.
Jego uczniami byli m.in. portrecista Anthonis Mor i manierysta Maerten van Heemskerck.
Tworzył przede wszystkim obrazy o tematyce religijnej, zwłaszcza ołtarzowe, oraz portrety. Projektował też witraże i oprawy uroczystości państwowych. Jego pierwszym znaczącym dziełem był Tryptyk Rodziny Marii (Ołtarz Frangipani) namalowany dla kościoła parafialnego w Obervellach w Karyntii. Wczesna twórczość artysty utrzymana jest w konwencji niderlandzkiej, jednak większość dzieł pozostawała pod silnym wpływem mistrzów włoskich, przede wszystkim Michała Anioła, Rafaela, Giorgionego i Agnola Bronzina. Był jednym z pierwszych przedstawicieli italianizmu wśród malarzy niderlandzkich XVI w., którzy odwoływali się do wzorów dojrzałego renesansu włoskiego. Teoretyk i historiograf sztuki Karel van Mander w swojej Księdze malarzy (1604) nazwał go „pionierem, który oświecił malarzy Północy”. Jego ołtarze formą i sposobem ujęcia postaci nawiązywały do renesansowych wzorów włoskich, jednak dekoracyjnością i ekspresją przedstawień reprezentowały manieryzm niderlandzki[2]. Był twórcą niderlandzkiego portretu zbiorowego, malując kilka serii portretów członków Bractwa Pielgrzymów Jerozolimskich. Zajmował się także architekturą i inżynierią. W 1549 sporządził plan portu Harderwijku. Uczestniczył w pracach przy budowie grobli Zijpe k. Alkmaru. Wiele dzieł Jana van Scorela zostało zniszczonych w 1566 przez zwolenników ikonoklazmu. Największa kolekcja jego obrazów znajduje się obecnie w Centraal Museum w Utrechcie.