![]() Gwda w Pile (Wyspa Gardolinka) | |
Kontynent | |
---|---|
Państwo | |
Rzeka | |
Długość | 145 km |
Średni przepływ |
27,2 m³/s (Piła) |
Źródło | |
Miejsce | jez. Wierzchowo |
Wysokość |
139,0 m n.p.m. |
Współrzędne | |
Ujście | |
Recypient | Noteć |
Miejsce |
miasto Ujście |
Wysokość |
ok. 48 m n.p.m. |
Współrzędne | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego ![]() | |
Położenie na mapie Polski ![]() |
Gwda – rzeka na Pojezierzu Południowopomorskim, w wydzielonej Dolinie Gwdy. Jest to prawy dopływ rzeki Noteć. Długość rzeki wynosi 145,1 km, a powierzchnia jej dorzecza 4943 km²[1]
Od jeziora Wierzchowo aż do Ujścia przez rzekę prowadzi szlak kajakowy.
Fragment rzeki jest objęty rezerwatem Dolina Gwdy.
Gwda wypływa z południowego brzegu jeziora Wierzchowo (mezoregion Dolina Gwdy). Jezioro to ma tylko 2 nazwane dopływy: Strużka oraz Bielec. Nie wyróżnia się obecnie jednego obszaru źródłowego Gwdy. Do 1945 r. za obszar źródliskowy Gwdy uznawano teren przy osadzie Kamienna (gmina Biały Bór)[2]. Jednak obszar ten nie został wyróżniony przez Zakład Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych IMGW, a został zakwalifikowany do zlewni Bielca (o większych przepływach)[3].
Z jeziora Wierzchowo, rzeka płynie na południe przy południowej części wsi Stare Wierzchowo. Następnie dalej na południe do jeziora Smolęsko. Wypływa od południowego brzegu i biegnie w kierunku południowym. Dalej przepływa przez zachodnią część wsi Spore. Stąd dalej na południe, gdzie wpada do północno-zachodniej zatoki jeziora Wielimie. W pobliżu wsi Gwda Mała wpada do rzeki jej odnoga, Dołga (przepływająca m.in. przez Dołgie Jezioro). Następnie Gwda krzyżuje się z drogą krajową nr 20 oraz torami linii kolejowej Szczecinek-Miastko-Słupsk, a ok. 2,5 km na południe z linią kolejową Szczecinek-Czarne-Chojnice. W okolicach wsi Lubnica wpada do niej największy jej dopływ, Czernica i aż do wsi Lędyczek wyznacza granicę pomiędzy województwami: wielkopolskim i pomorskim. Następnie płynie wzdłuż dróg krajowych nr 22 i nr 11, omijając miasto Jastrowie, oraz wieś Tarnówkę. Kolejno przepływa przez wieś Płytnicę, a ok. 9 km na południe przez Piłę. W miejscowości Ujście wpada do Noteci.
Średni przepływ rzeki w Pile wynosi 27 m³/s[4]. Gwda wpada do mniejszej w tym miejscu Noteci – średni przepływ w Ujściu po połączeniu rzek to 44 m³/s[5].
Według danych oceny stanu wód Gwdy z 2010 wykonanej dla części do wpływu do jeziora Wielimie określono: II klasę elementów biologicznych, I klasę elementów hydromorfologicznych, II klasę elementów fizykochemicznych[6].
W polskiej publikacji z 1926 r. przedstawiono nazwy rzeki: Chuda, Chudda, Kudda, Kudowa, Gwda, Wda, Gda, Gwida, Gnida, Głda, Falin, Walin, Walni, Valim, Küddow, Kida[7]. Na polskiej mapie wojskowej z 1936 r. przy oznaczeniu rzeki podano polski egzonim Głda[8].
Do 1945 r. poprzednią niemiecką nazwą rzeki była Küddow[9]. W 1949 r. ustalono urzędowo polską nazwę Gwda[10].
Elektrownie wodne na Gwdzie: