Epidauros (gr. Ασκληπιείο Επιδαύρου, Asklīpieío Epídayroy trl., Asklipiio Epidawru trb.; gr. Επίδαυρος, Epídayros trl., Epidawros trb.; dawny polski egzonim: Epidaur) – miejscowość w Grecji, w administracji zdecentralizowanej Peloponez, Grecja Zachodnia i Wyspy Jońskie, w regionie Peloponez, w jednostce regionalnej Argolida. Siedziba gminy Epidauros. W 2011 roku liczyła 19 mieszkańców[1].
Epidauros było starożytnym greckim miastem w Argolidzie na Peloponezie nad Zatoką Sarońską, obecnie jest stanowiskiem archeologicznym.
Historia
W Epidauros od VI wieku p.n.e. do IV wieku n.e. istniało najsłynniejsze sanktuarium Asklepiosa (Asklepiejon) w świecie antycznym, którego kult zastąpił wcześniejszy na tym miejscu kult Apollina Maleatasa[2]. Wykopaliska archeologiczne, systematycznie prowadzone od 1879 do 1974 przez archeologów greckich, wspomaganych przez badaczy francuskich, odsłoniły imponujące ruiny świętego okręgu (temenosu).
Według legendy, gdy w 293 p.n.e. szalała w Rzymie zaraza, księgi sybillińskie nakazały sprowadzić z Epidauros (rzymskiego Epidaurus) uzdrawiającego boga Asklepiosa (Eskulapa). Specjalna delegacja wysłana do Epidauros sprowadziła do Rzymu świętego węża, symbolizującego boga. Na Polu Marsowym wąż wśliznął się do rzeki Tyber i popłynął na wysepkę Tyberyjską, gdzie zniknął, wskazując w ten sposób miejsce budowy świątyni, ukończonej w 290 p.n.e.
Zabytki
Najważniejsze budowle temenosu to:
- propyleje z III wieku p.n.e., stanowiące bramę do sanktuarium położoną od strony północnej;
- świątynia Asklepiosa w formie doryckiego peripterosa, bez wewnętrznej kolumnady i opistodomosu, o wymiarach 23,06 × 11,76 m, powstała według projektu Teodotosa ok. 370–380 p.n.e., z chryzelefantynową statuą boga (około 7 m wysokości; Asklepios siedzący na tronie z jedną ręką wspartą na lasce, a drugą spoczywającą na głowie węża, z psem leżącym u stóp) dłuta Trasymedesa z Paros, świętym źródłem, wielkim ołtarzem, ozdobiona rzeźbami m.in. Timoteosa;
- świątynia Artemidy w formie doryckiego prostylosu (320 p.n.e.);
- tolos z marmuru o średnicy 21,68 m na planie doryckiego peripterosu z koryncką kolumnadą wewnątrz, o niejasnej funkcji, zbudowany według projektu Polikleta Młodszego około 350 p.n.e., ozdobiony wewnątrz malowidłami Pauzjasza z Sykionu;
- abaton – sypialnia dla pacjentów oczekujących cudownego uzdrowienia podczas snu, w kształcie długiej (70 m) stoi z jońską kolumnadą, pochodząca z IV wieku p.n.e.
Wokół świątyni Asklepiosa i wzdłuż świętej drogi, znajdowały się półkoliste eksedry dla kuracjuszy, pomniki wotywne i stele z opisami cudownych uzdrowień.
W najbliższym sąsiedztwie okręgu zbudowano liczne budowle użytkowe:
- katagogejon (hotel) z IV wieku p.n.e., ze 160 pokojami dla pielgrzymów;
- gimnazjon z palestrą;
- stadion o bieżni długości 181 m;
- łaźnie Asklepiosa z biblioteką (II wiek n.e.) i
- najlepiej zachowany grecki teatr z 52 rzędami siedzeń ułożonych w dwóch kondygnacjach (po 32 i 20), zbudowany przez Polikleta Młodszego około 300 p.n.e., który mógł pomieścić 14 tysięcy widzów i gdzie co 4 lata odbywały się agony sportowo-dramatyczne zw. Asklepiami; okrągła orchestra, otoczona rowem odprowadzającym wody deszczowe, była z jednej strony zamknięta wysokim na 4 m proscenium; Pauzaniasz uważał ten teatr za największy w Grecji. Widownia teatru jest swoistym fenomenem akustycznym. Rozmowa czy moneta rzucona na scenę w jej centralnym punkcie są dobrze słyszalne na całej widowni, bez względu na miejsce zajmowane przez widza. Zjawisko szczególnie korzystnej akustyki budowli stało się przedmiotem badań naukowych[3].
Na wschód od propylei w okresie wczesnochrześcijańskim zbudowano bazylikę, której pozostałości zachowały się do dnia dzisiejszego.
37°35′53″N 23°04′29″E/37,598056 23,074722
