Tablica poświęcona Eliaszowi Rajzmanowi przy ul. Unisławy 1 w Szczecinie | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Język | |
Dziedzina sztuki |
Eliasz Rajzman (jid. אליהו רײַזמאַן Eljohu Rajzman; ur. 8 lipca 1909[1][2][3][4] lub 1904[5][6] w Kowlu, zm. 20 stycznia 1975 w Szczecinie) – polski poeta i pisarz narodowości żydowskiej tworzący w języku jidysz. Był jednym z ostatnich poetów tworzących w tym języku w powojennej Polsce[1][7].
Urodził się w Kowlu, w biednej rodzinie żydowskiej (ojciec pracował jako garbarz[5] ), był samoukiem, z zawodu – rękawicznikiem[1] . Po ukończeniu chederu pracował jako cholewkarz[8][9]. Zadebiutował w 1933 roku na łamach warszawskiej gazety żydowskiej „Fołks-Cajtung”, publikował także m.in. w „Wochnszrift far Literatur, Kunst un Kultur”[1][6] . Podczas II wojny światowej przebywał na Litwie. Po ataku III Rzeszy na Związek Radziecki w czerwcu 1941, wstąpił do Armii Czerwonej, gdzie służył do 1943 roku[1][6] . Brał udział w obronie Kaukazu, następnie przebywał w Kazachstanie, Kirgistanie i na Uralu[9].
Po demobilizacji, w 1947 jako repatriant wrócił do Polski[1] . Osiadł w Choszcznie, gdzie znalazł zatrudnienie jako pracownik fizyczny w rolniczym majątku państwowym[9]. W 1947 podjął pracę w Osadniczej Spółdzielni Produkcyjnej Kania pod Stargardem. W 1950 na stałe przeniósł się do Szczecina, gdzie mieszkał aż do śmierci[1][6] . Znalazł tam zatrudnienie jako krojczy w spółdzielni skórzanej „Galanteria”[9]. Przez wiele lat był animatorem kultury, aktorem i autorem dramatów wystawianych w amatorskim teatrze działającym przy oddziale szczecińskim Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, współpracował z czasopismem „Jidisze Szriftn”[1][6] . W latach 1956–1957 publikował wiersze w tygodniku „Ziemia i Morze”[10].
Zmarł w Szczecinie i został pochowany na cmentarzu Centralnym (kwatera 58a)[11] .
Eliasz Rajzman pisał wiersze głównie w języku jidysz, ale również nie brakowało w jego dorobku poezji w języku polskim. Liczne jego utwory poetyckie przełożono na polski i opublikowano zarówno w tomach autorskich, jak i w antologiach zbiorowych[6] . Tłumaczami byli m.in.: Katarzyna Suchodolska, Arnold Słucki, Stanisław Wit Wiliński, Urszula Kozioł, Jadwiga Adler, Horacy Safrin, Marian Grześczak, Józef Bursewicz, Tadeusz Nowak, Jakub Zonszajn.
Oprócz poezji pisał także dramaty[1][3] i opowiadania[12] . Jego sztuka teatralna Nowe kłosy została wystawiona we Wrocławiu na festiwalu żydowskich zespołów dramatycznych[5][6] .
W listopadzie 1974 roku w szpitalu napisał w języku polskim swój ostatni wiersz pt. Noc[13]. Wiele wierszy poety zamieszczała szczecińska gazeta „Spojrzenia” oraz dodatek kulturalny do „Fołks Sztyme”[potrzebny przypis].
Wszystkie poniższe zbiory wierszy Rajzmana ukazały się w Warszawie w wydawnictwie Idisz Buch[6][14].
Ponadto Rajzman opublikował także[6] :