 Tablica w Pradze | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
słowacka |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Dominik Tatarka (ur. 14 marca 1913, Plevník-Drienové, zm. 10 maja 1989, Bratysława) – słowacki prozaik, publicysta, scenarzysta i tłumacz.
Pochodził z rodziny chłopskiej. Ojca, który zginął podczas I wojny światowej, nie pamiętał. Uczył się w gimnazjach w Nitrze i Trenczynie. Maturę zdał w 1934. Studiował w latach 1934–1938 na Wydziale Filozoficznym na Uniwersytecie Karola w Pradze kierunek język słowacki w połączeniu z romanistyką, wiedzę romanistyczną pogłębiał potem na paryskiej Sorbonie. Podczas II wojny światowej pracował jako nauczyciel języka słowackiego i francuskiego w szkołach średnich w Żylinie i Martinie. Brał udział w słowackim powstaniu narodowym, wstąpił wówczas do partii komunistycznej. Po wojnie pracował jako urzędnik, redaktor gazet codziennych, redaktor w wydawnictwie Tatran i scenarzysta filmowy. Z entuzjazmem przyjął idee komunizmu, ale dość szybko na jego wierze w nowy ustrój zaczęły się pojawiać rysy. W 1956 opublikował czasopiśmienniczo rozprawę z kultem jednostki i konformizmem społecznym, „fantastyczny traktat z końca epoki stalinowskiej” Démon súhlasu (Demon zgody, publikacja książkowa 1963). W latach 1968–1969 zaangażował się w proces przemian demokratycznych, potępił agresję armii państw Układu Warszawskiego na Czechosłowację. W 1969 wystąpił z KPCz. Był jednym z nielicznych pisarzy słowackich, którzy przez cały okres „normalizacji” objęci byli zakazem druku. Jego książki wycofano też z bibliotek, a jego nazwisko starano się wymazać ze świadomości społecznej. Tatarka utrzymywał stosunki z czechosłowackim ruchem dysydenckim i publikował a samizdacie i wydawnictwach emigracyjnych. Jako jeden z niewielu Słowaków podpisał Kartę 77.
Debiutował jako uczeń gimnazjum tekstami ogłoszonymi w czasopiśmie „Svojeť”. Jego pierwsze książki zdradzają fascynację filozofią egzystencji i słowackim nadrealizmem. Później w powieści Republika klechów użył metody realistycznej dla przedstawienia satelitarnego wobec Niemiec państwa słowackiego z okresu II wojny światowej. Po epizodzie socrealistycznym przyszedł czas na subtelne utwory psychologiczne. Szczytowym osiągnięciem pisarza są jego późne prozy, łączące poetykę powieści z esejem, i autobiografią, przesycone wybujałą erotyką oraz głęboką refleksją na tematy społeczne, polityczne, filozoficzne i literackie. Dominik Tatarka uważany jest za jedną z największych postaci w dziejach kultury słowackiej.
W 1969, tuż przed okresem prześladowań politycznych, otrzymał tytuł zasłużonego artysty. W 1986 Fundacja Karty 77 w Sztokholmie przyznała mu za trylogię Písaniny Nagrodę Jaroslava Seiferta.
W Polsce ogłoszono książkowo tłumaczenie jednej tylko powieści Tatarki: Wiklinowe fotele, przeł. Zdzisław Hierowski, Warszawa 1965. Ponadto większą część numeru 3 z 1991 poświęciła mu „Literatura na Świecie”. Znalazły się w nim opowiadanie Kogucik w agonii oraz urywki większych całości w tłumaczeniach Danuty Abrahamowicz, Krystyny Moćko i Leszka Engelkinga. Fragment prozy Tatarki drukowała również „Gazeta Wyborcza”.
