Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
12 stycznia 1904 |
Data i miejsce śmierci |
28 kwietnia 1989 |
Profesor zwyczajny doktor habilitowany nauk fizycznych | |
Alma Mater |
Uniwersytet Warszawski (1927) |
Doktorat |
1930 |
Habilitacja | |
Profesura |
1952 |
Polska Akademia Nauk | |
Status |
Członek korespondent (1962), |
Doktor honoris causa Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – 1983 | |
pracownik naukowy, nauczyciel akademicki | |
Uczelnie wyższe |
Politechnika Gdańska, |
Instytut badawczy | |
Odznaczenia | |
Arkadiusz Henryk Piekara (ur. 12 stycznia 1904 w Warszawie, zm. 28 kwietnia 1989 tamże[1]) – polski fizyk, wykładowca, pisarz popularnonaukowy, humanista, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Był profesorem fizyki na Politechnice Gdańskiej, Uniwersytecie Poznańskim i Uniwersytecie Warszawskim.
Syn Wincentego (1872–1940), kupca, i Marii, z domu Białej (1876–1960)[2][3][4]. Miał młodszego brata Brunona, który też był fizykiem. W 1922 zdał maturę w Gimnazjum im. Reytana w Warszawie[5], gdzie uczył się od ok. 1918 roku[6]. Studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim. Po uzyskaniu dyplomu magistra filozofii w 1927, został asystentem prof. Stefana Pieńkowskiego na Wydziale Fizyki UW. W 1928 Tadeusz Łopuszański zaproponował mu posadę profesora fizyki w nowo utworzonym Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie. Urządził wspaniale pracownie w szkole średniej z miejscami dla indywidualnej pracy dla zdolnych studentów. Co najmniej dwaj jego uczniowie osiągnęli później sławę jako naukowcy – Aleksander Łempicki i Józef Zwisłocki. Piekara sam wykorzystał znakomite warunki pracy do prowadzenia badań podstawowych nad dielektrykami. W 1936 roku wraz z młodszym bratem Brunonem (również uczeń szkoły w Rydzynie) wykrył w nitrobenzenie efekt, który nazwano odwrotnym nieliniowym efektem dielektrycznym[7]. W 1937 roku habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim[2].
Znalazł się w Krakowie, gdy wojska niemieckie napadły na Polskę. 6 listopada 1939 został aresztowany w ramach Sonderaktion Krakau. Był więziony w niemieckich obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i Dachau. Został zwolniony z obozu Dachau 29 sierpnia 1940[8] i wrócił do Krakowa. Były uczeń rydzyński Jakub Tomaszewicz dał mu pracę i schronienie w fabryce azotowej w Mościcach. Tam udzielał lekcji fizyki pracownikom.
Używając pseudonimu Profesor brał udział w wywiadzie gospodarczo-przemysłowym AK. Analizował w laboratorium przy fabryce materiały z rakiety V2, która wystrzelona z poligonu koło miejscowości Blizna spadła niedaleko Żurawicy. Wyniki jego badań zostały przesłane do Londynu[9].
W styczniu 1945 wrócił do Krakowa i pracował na uniwersytecie. Na jesieni 1946 został kierownikiem I Katedry Fizyki Politechniki Gdańskiej[10]. Tematyka badań naukowych prowadzonych pod kierownictwem prof. A. Piekary obejmowała polaryzację dielektryczną w cieczach dipolowych, ferroelektryki oraz efekty elektrooptyczne w dielektrykach.
W 1952 został profesorem fizyki na Uniwersytecie Poznańskim. Zainteresował się najnowszymi w tamtym czasie odkryciami w dziedzinie radiospektroskopii i optyki nieliniowej, czego efektem było zbudowanie pierwszych laserów przez ucznia prof. Piekary – Stanisława Kielicha[11]. W 1965 przeniósł się do Warszawy, gdzie objął katedrę fizyki na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, która została specjalnie dla niego stworzona[9]. Tam wykładał do 1974. Wtedy przeszedł do Instytutu Fizyki PAN. Wyróżniał się wśród wielu innych wykładowców i pisarzy naukowych jasnym sposobem tłumaczenia trudnych spraw. Używał prostych przykładów; wykładał pięknym językiem. Jego własny entuzjazm dla fizyki przenosił na słuchaczy i czytelników. Napisał dwie książki dla dzieci. Wśród jego studentów wyróżniają się prof. Stanisław Kielich, dr Andrzej Więckowski i prof. Jerzy Pietrzak.
Był członkiem korespondentem (od 1962) i członkiem rzeczywistym (od 1973) Polskiej Akademii Nauk[12].
Dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną, Wandą Zawadzką, miał syna Andrzeja, z drugą, Krystyną Chodzicką - syna Marka i córkę Lidię[2].
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 115-5-7)[3].
Andrzej Kajetan Wróblewski zaliczył go do grona kilkunastu najważniejszych polskich fizyków, należących do liderów światowej fizyki[13].
Wybrane publikacje książkowe, wg pierwszych wydań[14]:
Napisał ponad 200 prac naukowych do pism na całym świecie, między innymi: