Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
1921 |
Rozformowanie |
1939 |
Dowódcy | |
Ostatni |
gen. bryg. Józef Kwaciszewski |
Działania zbrojne | |
kampania wrześniowa bitwa pod Piotrkowem (4–6 IX 1939) | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
19 Dywizja Piechoty (19 DP) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.
W okresie II RP dowództwo 19 DP i jej oddziały stacjonowały m.in. w Wilnie.
W czasie kampanii wrześniowej dywizja walczyła w składzie Armii „Prusy”. Jej 86 pułk piechoty walczył na przedpolach Piotrkowa z niemiecką 1 DPanc. Rozbita w odwrocie za Wisłę, została odtworzona na Lubelszczyźnie jako 19 Brygada Piechoty. Walczyła w II bitwie tomaszowskiej[1].
W związku z reorganizacją Wojska Polskiego, w 1921 likwidowane Wojsko Litwy Środkowej wydzieliło z siebie dwie dywizje: 19. i 29 DP. W skład 19 DP weszły: 85 (wileński) pp, 86 (miński) pp z 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej oraz 77 (kowieński) pp z 2 Dywizji Litewsko-Białoruskiej.
W okresie międzywojennym dowództwo 19 Dywizji Piechoty stacjonowało w Wilnie w dawnym pałacu Paców przy ulicy Wielkiej[2][3].
19 Dywizja Piechoty pod dowództwem generała Józefa Kwaciszewskiego wchodziła w skład północnego zgrupowania Armii „Prusy” generała Stefana Dąba-Biernackiego[4].
5 września osłaniała Piotrków Trybunalski przed wojskami niemieckiej 10 Armii. Jej 86 pułk piechoty odparł tego dnia pierwsze ataki niemieckiej 1 DPanc. Wieczorem uległ naporowi Niemców i wycofał się z Piotrkowa. 6 września dowódca dywizji wpadł w zasadzkę i dostał się do niewoli. Pod wieczór 7 września oddziały dywizji – podobnie jak 13 DP i 29 DP – rozproszyły się. Większość batalionów piechoty cofało się ku przeprawom na Wiśle, natomiast dowództwa pułków próbowały skupić wokół siebie rozproszone pododdziały koncentrując je w lesie brudzewickim. Większość batalionów, kierowanych przez płk. dypl. Pełczyńskiego, przeprawiło się przez Wisłę, na Lubelszczyznę, gdzie już od 8 września rozpoczęła się reorganizacja dywizji. Składała się ona z odtworzonych 77 pp, 86 pp, spieszonych artylerzystów i saperów. Z rozkazu generała Dąba-Biernackiego – do czasu zdobycia dział – związek taktyczny miał nosić miano brygady. 18 września dowództwo 19 Brygady objął płk dypl. Jan Korkozowicz. Brygada stała się ona częścią dywizji generała Wołkowickiego. 19 Brygada wzięła udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim i skapitulowała 27 IX.
Rozproszone pułki walczyły na niemieckich tyłach. 77 pp (dwa baony z bronią ciężką) przeszedł przez Wisłę poddając się Niemcom 2 października wraz z grupą pułkownika Zieleniewskiego. Batalion zbiorczy 85 pp również przeprawił się przez Wisłę i zmierzał do Warszawy. 20 września został rozbity pod Falenicą. Najliczniejsze zgrupowanie powstało na bazie 86 pp oraz 19 pal (na jego czele stał dowódca 85 pp ppłk dypl. Jan Kruk-Śmigla). Zostało ono rozproszone w drugiej połowie września na zachód od Wisły.
Ośrodek Zapasowy dywizji stacjonował w Lidzie. 17 września, na wieść o agresji sowieckiej zdemobilizowano w Lidzie liczący 4,5 tys. ludzi pułk ppłk. Zygmunta Blumskiego z OZ 19 DP. Z części żołnierzy utworzono 150-osobową „kompanię szturmową”, która wyruszyła w kierunku Wilna. Następnie zmieniono jej kierunek marszu na Grodno. Kompania wzięła udział w obronie tego miasta, a następnie w działaniach nad granicą litewską.
Planowane Ordre de Bataille i obsada personalna 19 DP w kampanii wrześniowej. W nawiasach podano nazwy jednostek mobilizujących oraz stanowiska służbowe oficerów dywizji zajmowane przed mobilizacją.
Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
---|---|
dowódca dywizji | gen. bryg. Józef Kwaciszewski |
dowódca piechoty dywizyjnej | płk dypl. piech. Tadeusz Pełczyński |
dowódca artylerii dywizyjnej | płk art. Edward Robakiewicz |
oficer sztabu dowódcy artylerii dywizyjnej | por. art. Wiesław Aleksander Denker |
szef sztabu | ppłk dypl. piech. Tadeusz II Rudnicki |
oficer do zleceń | mjr dypl. piech. Kazimierz Szczekowski |
I oficer sztabu | kpt. dypl. piech. Jan Krzyżanowski |
II oficer sztabu | kpt. piech. Michał Pieślak |
komendant Rejonu PW Konnego | mjr kaw. Mieczysław Gawryłkiewicz |
szef saperów | mjr sap. Józef I Staszewski |
dowódca łączności | wakat |
oficer taborowy | rtm. Stanisław XI Nowicki |
oficer intendentury | kpt. int. Jan Woźniak |