Una restanca (o levada; caussada; paissièra; diga) es una reblariá longitudinala, naturala o artificiala, mai sovent  compausada de tèrra. La foncion màger d'aquel obratge es d’empachar que se negue de tèrras bassas se trobant lo long de la restancaa per las aigas d'un lac, d'un riu o de la mar.

Las restancas mai celèbras son aquelas dels Païses Basses, l'Afsluitdijk (o diga de tancadura) n'es l'exemple mai impressionant.

Las restancas mai nautas aquelas de las restancas idroelectricas, amb per exemple gaireben 300 m de naut per la diga de tèrra de la restanca de Norek (Tatgiquistan), que será passada per aquela de la restanca de Vakhch (335 mètres) quand s'acabará.

Alara que las restancas s'espandiguèron e multipliquèron pel mond, fins al començament dels ans 2000 « curiosament pauc d'atencion foguèt donada a las consequéncias ecologicas de la defensa costièra »^[1], çò que justifiquèt un programa de recerca finançat per l'Eura suls mejans de produire de digas a mendre impacte ecologic^[1].

Grands tipes de digas

Se pòdon destriar:

• las restancas de proteccion contra las aigadas fluvialas. Son situadas dins lo lièch màger d'un cors d'aiga o lo long del litoral, en parallèl a la broa e destinadas a contenir las aigas d'aquel a l'exterior de las digas. Se nomena sovent levada; coma per exemple long del Mississippí^[2].
• las restancas de canals (d'asagatge, idroelectricas…), los canals son mai sovent alimentats artificialament, las digas de canals sèrvan l'aiga a l'interior del canal.
  
• las restancas portuàrias, mai o mens longas aparan de la èrsas se nomenan tanben mòles. Avent per foncion la proteccion contra las èrsas e los corrents de marèa, an pas per vocacion d'èsser estancas; Atal de peiradas bassas e constituidas de blòcs de pèire o de beton qu'atenuan las èrsas sens empachar l'aiga d'i passar^[3],[4],[5].
• los obratges de proteccion contra la mar son totjorn mai nombroses; constituisson per exemple una partida del litoral dels Païses Basses, isolant e aparant los poldèrs de la mar; las dunas littoralas son de digas naturalas e se devon respectat atal.

Dempuèi los ans 1990, apareguèron:

• de restancas dichas de tèrmes remodelables; son de digas marinas concebudas per que l'ondada pòsca las tornar modelar, de biais a aténher un prerfi en S mai estable^[6];
• de restancas dichas « digas ecologicas »; an per tòca de limitar^[7] o en partida compensar lor impacte ecologic; son de defensas costièras (ou fluvialas), que s'integrèt una vocacion d'escuèlh artificial, de supòrt de fauna e algas marinas o de filtracion o melhoracion de la qualitat de l'aiga o un interés ecoristic. Pòdon alara èsser integradas dins un dispositiu compensator de pèrda o fragmentacion d'abitats litorals o sedimentaris.
  Lo projècte DELOS ^[8], en Euròpa, evaluèt lo potencial de colonizacion de divèrs tipes de digas per l'epibentos marin. Vòl tanben estudiar las similituds entre digas e abitats rocasuts naturals. Las digas classicas sont de marrit substituts a las còstas rocasudas, mas de comunautats epibiontas qualitativament pro similaras a aquela de las còstas rocasudas naturalas pòdon colonizar de mitans artificials mas amb de qualitats mendras^[8],[9].
  Lo programa DELOS proposèt de critèris d'integrar dins la realizacion dels sistèmas de digas per minimizar l'impacte ecologics e permetre la biodiversitat^[8]. Lo principi de l'esquèu artificial e l'utilizacion de la fauna per la fixacion de sediments o l'epuracion (muscles, ustras^[10].) e la fixacion dels terrens (gorbets e salzes^[10]).
  La partida emergida de digas de sable se pòt entretenir per una pastura extensiva. A vegada, lo longs dels litorals de sable (de la mar Baltica per exemple)

Materials

Las restancas se pòdon bastir en dur, sus d'importantas fondacions (es lo cas per las digas de mar), o èsser constituidas de simples levadas de tèrra, veire de sable e vegetalizadas. Als Païses Basses la vegetacion de las restancas pus fragilas son entretengudas per de fedas de tal biais a que sián pas damatjadas per d'engenh pesucs.

Pujadas dels oceans

L'escalfament climatica semble aver ja desencadenat una pujada de la mar. Los fenomèns d'erosion de la broa e de degradacion de las restancas aumentan (mai o mens 70 % del litoral europèu es tocat). De païses començan a auçar lors digas (Païses Basses, una partida d'Angletèrra...) e/o a abandonar a la mar de poldèrs (Païses Basses).

Mecanismes de rompedura d'una restanca

L’objectiu de las digas es de conténer las ondas per evitar una inondacion del o dels vals. Mas sens una bona concepcion, un seguit e un entreten regular de la diga, de bèrcas pòdon apareisser e provocar d'inondacions. Quatre tipes de rompaduras de digas existisson.

Erosion de superfícia per escampament

Un escampament per l'aigavèrs, provòca mai sovent rapidament una traucada. Unas minutas après lo desbòrdament, lo parament comença a s’erodar. Los materials son arracats per la fòrça del corrent al pé de la restanca. L'escavacion que se realiza en pé de restanca contribuís a impregnar lo còs d'aquela. Saturat d’aiga, lo parament limpa alara par pans entièrs. Los materials son preses pel corrent, çò qu'aviadament arroïna tota levada^[11].

Los estudis de las aigadas màger permetèron pas determinar la nautor e la durada de las ondadas que provoquèron la rompadura per escampament. Al mens se pòt presisar que lo caractèr sablós de la reblariá e l’eterogeneïtat son de factors agravants. En mai un perfil en long irregular pòt induire d'efièis d'escapament als punts bases de la levada^[11].

Erosion extèrna per escavament

Del costat de flum, las levadas pòdon subir los efièts dels corrents idraulics que pòdon provocar d'erosions a lor basa. S'aflaquisson las caracteristicas mecanicas del còs de la reblariá e un enregdesiment del penjal. Aquò pòt provocar d'aflaquiment de materils qu'a lor torn fa de perturbacions idraulicas jos forma de remolins e d'erosions. Per rompadura successiva, una traucada se pòt se formar e menar a rompadura complèta de la levada^[12].

Los factors que pòdon contribuir a l’apareisson d'aquel fenomèn son tres^[12] :

• La velocitat mejana de l’aiga. Las digas just a proximitat del lièch menor e aquelas dans un estrechament del lièch màger son mai vulnerablas.
• las perturbacions idraulicas localas,
• la natura e la proteccion de la levada costat del flum. Un caladat resista atal a una velocitat de 4 m/s alara qu’una levada en èrba es vulnerable a partir d'1,5 m/s.

Erosion intèrna per efièt de rainal idraulic

Las eterogeneïtats dins la permeabilitat dins lo còs de la levada pòdon èsser a l’origina de circulacion d’aiga. Segon la natura dels materials e la carga idraulica, pòt aténher lo gradient idraulic critic que provòca localament l’erosion intèrna. D'un costat a l'autre, aquela erosion pòt se propagar fins formar una vrertadièra galariá que provòca una traucada dins la levada per esfondrament dels materials^[12].

Los factors agravants son^[12] :

• la preséncia de galariás, coma aquelas fachas per d'animals coma los miopotames o los castors ;
• una marrida estanqueïtat entre las jaças de la levada,
• una eterogeneïtat dels materials.
• Las raïças d'arbres tombats que, poirissent, daissan penetrar l'aiga jos las digas.

Rompadura d’ensemble

Una rompadura de massa de la levada pòt intervenir en cas d’instabilitat generala del còs^[13].

Se pensa qu’una rompadura de massa pòt intervenir quand los tres factors seguents son reunits:

• perfil de diga estret amb penjals fòrts;
• piezometria nauta dins la diga en abséncia d'assecament;
• Caracteristicas mecanicas flacas dels materials.

Notas

Vejatz tanben

Articles connèxes

Ligams extèrnes

Bibliografia

• Michel Lino, Patrice Mériaux, Paul Royet, Méthodologie de diagnostic des digues appliquée aux levées de la Loire moyenne, Antony (92), Cemagref Éditions,‎ 1999 (ISBN 2-85362-524-9)

• Patrice Mériaux, Paul Royet et Cyril Folton, Surveillance, entretien et diagnostic des digues de protection contre les inondations – Guide pratique à l’usage des propriétaires et des gestionnaires, Antony (92), Cemagref Éditions,‎ 2004 (ISBN 2-85362-636-9)

• collectif, The International Levee Handbook, London (UK), CIRIA,‎ 2013, 1350 p. (ISBN 978-0-86017-734-0)