Dynemarihand | |||
Systematikk | |||
Rike: | Planteriket | ||
Klasse: | Einfrøblada | ||
Orden: | Aspargesordenen | ||
Familie: | Orkidéfamilien | ||
Slekt: | Dactylorhiza | ||
Art: | D. incarnata | ||
Vitskapleg namn | |||
Dactylorhiza incarnata ssp. coccinea
(Pugsley) Soó
| |||
Økologi | |||
Habitat: | sanddynelandskap | ||
Utbreiing: | landa rundt Nordsjøen |
Dynemarihand (Dactylorhiza incarnata ssp. coccinea) er ei plante i orkidéfamilien (marihandfamilien) Orchidaceae.[1] I Norsk raudliste for artar er underarten vurdert som sårbar (VU).[2]
Dynemarihand høyrer til den vanskelege slekta Dactylorhiza, på norsk marihandslekta.[3] Den er ein underart av engmarihand, ofte med noko lysare blomar enn den mykje vanlegare nominatunderarten grasmarihand (ssp. incarnata).
Tidlegare blei dynemarihand rekna til ein eigen underart ssp. lobelii i Noreg, Danmark og Nederland, men denne blir no rekna av Artsdatabanken for å vere identisk med underarten ssp. coccinea, som er utbreidd i Storbritannia, sjølv om nyare funn av ssp. lobelii i Storbritannia kunne tyde på at dei skulle reknast som ulike underartar.[4]
I Nederland er D. incarnata ssp. coccinea (nederlandsk namn steenrode orchis) og D. incarnata ssp. lobelii (nederlandsk namn vleeskleurige duinorchis) rekna som separate underartar.[5][6] I Belgia er D. incarnata var. lobelii rekna som ein varietet.[7]
I Field Guide to the Orchids of Europe and the Mediterranean (2019) har ein gått heilt bort frå å definere underartar for engmarihand. Der er ssp. coccinea og ssp. lobelii slått saman og gitt status som varieteten D. incarnata var. dunensis.[8] I Plants of the World Online held ein fast ved dynemarihand, voksmarihand, blodmarihand, ssp. pulchella og ssp. gemmana som underartar.[9]
Dynemarihand er knytt til dynetrau i sanddynelandskap i landa rundt Nordsjøen.
I Noreg er utbreiinga avgrensa til nokre små og sårbare funnstader på kysten frå Farsund til Stavanger.[10] Frå 2021 er planta teke med på Norsk raudliste for artar i kategorien sårbar (VU), med sjanse for å kunne bli oppgradert til sterkt truga (EN).[2]
Dynemarihand (dansk namn klit-gøgeurt) er i Danmark rekna som sårbar (VU). Her held ein framleis fast ved det vitskaplege namnet ssp. lobelii.[11] I både den britiske og den irske raudlista har underarten ssp. coccinea status som livskraftig (LC).[12][13] Lokalt er han rekna som nær truga (NT) i England[14] og livskraftig (LC) i Wales,[15] og han er ikkje nemnd for tiltak i Skottland.[16] I Storbritannia er ssp. lobelii så langt rekna som eigen underart etter nyare funn,[4] men er førebels sett på venteliste (WL) for raudlistevurdering.[12]
I Benelux er båe dei to underartane ssp. coccinea og ssp. lobelii å finne i dynelandskapet ved kysten i Nederland,[5][6] og var. lobelii finst ved kysten i Flandern i Belgia, men ikkje i Vallonia.[17] Ingen av underartane er raudlistevurderte.
Hybridar mellom dynemarihand og purpurmarihand (Dactylorhiza incarnata ssp. coccinea × majalis ssp. purpurella) er registrert i Danmark.[18]