Hieronder staan alle sjablonen voor de Wist je dat-sectie op de hoofdpagina van de maand september.

Ga naar: januari - februari - maart - april - mei - juni - juli - augustus - september - oktober - november - december - goedgekeurde weetjes

1 september

... Piet Grijs, Battus, Raoul Chapkis en Stoker vier pseudoniemen zijn van dezelfde schrijver en columnist?
... het slotakkoord van het nummer A day in the life van The Beatles 50 seconden duurt?
... de eerste reizigerstram op 25 maart 1807 op de Swansea and Mumbles Railway in Wales reed?
... Mars en Venus geen magnetisch veld hebben zoals de Aarde?
... hand-, voet- en mondziekte, een vrij onschuldige virusziekte bij kinderen, niet nauw verwant is aan de veeziekte mond-en-klauwzeer?

2 september

... de zeevonk (Noctiluca scintillans) een bioluminescerende algensoort is die bij verstoring in het water verantwoordelijk is voor het lichten van de zee?
... Albert Einstein het presidentschap van Israël kreeg aangeboden nadat president Weizmann was overleden, maar dit aanbod afsloeg?
... de Britse componist Andrew Lloyd Webber in 1963 in een Londense kunsthandel Frederic Leightons schilderij Flaming June voor 50 pond te koop zag staan, het als vijftienjarige toen niet kon betalen en het jaren later niet eens meer kreeg voor 6 miljoen pond?
... de naam 'donderdag' verwijst naar de Germaanse god van de donder Donar?
... de Duitse architect Herman Sörgel van 1928 tot 1952 werkte aan een plan om met een stuwdam bij Gibraltar de Middellandse Zee gedeeltelijk droog te leggen?

3 september

... er geen bewijs is dat met het drinken van rode wijn hart- en vaatziekten worden voorkomen?
... het touwtrekken tussen 1900 en 1920 een Olympische sport was?
... de Surinaamse 'zwarte' Elisabeth Samson (1715-1771) gebruik maakte van slaven op haar koffieplantages?
... de Dode Zee meer dan 400 meter onder zeeniveau ligt?
... de voorouders van Louis Couperus kuipers waren, die hun naam hebben gelatiniseerd?

4 september

... de fluitcompositie Density 21.5 van Edgard Varèse haar titel dankt aan het soortelijk gewicht van het platina in de fluit van de fluitist Georges Barrère voor wie Varèse het werk schreef?
... de slak Amphidromus inversus een van de weinige soorten is waarbij in ongeveer gelijke mate links- en rechtsgewonden slakkenhuisjes voorkomen en paring meestal plaatsheeft tussen twee slakken met tegengesteld gewonden huisjes?
... er tot in de negentiende eeuw sterk geloof werd gehecht aan het bestaan van de eenhoorn, omdat het dier door een onjuiste vertaling op meerdere plaatsen in de Bijbel werd genoemd?
... het ontwerp van het spiraalvormige huis van architect Zvi Hecker voor aanvang van de bouw nog niet af was en gaandeweg enkele malen gewijzigd werd?
... het schaakstuk de dame eerst een mannelijk stuk was: de grootvizier of raadgever van de koning?

5 september

... de Belg Camille Jenatzy als eerste meer dan 100 kilometer per uur reed, met zijn auto La Jamais Contente?
... de sidderaal geen nauwe verwant is van de paling en dat hij om voldoende zuurstof binnen te krijgen lucht inademt door de bek?
... de lichtkracht van een quasar even groot kan zijn als die van 1000 sterrenstelsels tezamen?
... in 1979 vier mannen uit Friesland met hun zelfgebouwde vlot Sterke Yerke de Atlantische Oceaan overstaken?
... Dumas' beroemde roman De graaf van Monte-Cristo gebaseerd is op de waargebeurde lotgevallen van een schoenmaker?

6 september

... De Nederlandse zanger Cornelis Vreeswijk in Zweden beroemder was dan in Nederland?
... Urk in drie provincies heeft gelegen?
... de toren van de Sint-Bonifiatiuskerk in Leeuwarden in 1947 werd geraakt door een vliegtuig en later zijn spits verloor bij de storm van 2 januari 1976?
... Brazilië van 1822 tot 1889 een keizerrijk was?
... zowel de Belg Gaston Roelants als de Nederlander Jos Hermens twee keer een gecombineerd wereldrecord op de 20.000 meter en de uurloop liepen?

7 september

... de opnames voor de film Boyhood uit 2014 twaalf jaar in beslag namen?
... bidsprinkhanen meer verwant zijn aan de kakkerlakken dan aan de sprinkhanen?
... de Reichsmarine in 1922 de Nederlandse mantelorganisatie 'NV Ingenieurskantoor voor Scheepsbouw' oprichtte, zodat de Weimarrepubliek na de Eerste Wereldoorlog het Verdrag van Versailles kon omzeilen?
... de Belg Georges Lemaître grondlegger is van de oerknaltheorie?
... het gerecht pad thai zijn bestaan dankt aan de Thaise premier Plaek Pibul Songkram, die de Thaise keuken wilde ontdoen van Chinese invloeden?

8 september

... de spotprenten van de Braziliaan Carlos Latuff op spandoeken en T-shirts werden gedrukt tijdens de demonstraties van de Arabische Lente in 2010 en 2011 in Tunesië, Egypte, Libië en Bahrein?
... psychopaten wel in staat zijn gevoelens van anderen te herkennen, maar deze zelf niet kunnen ervaren?
... de Europese ministaatjes Andorra en San Marino voorbeelden zijn van een diarchie?
... het multimediabedrijf Talpa (Latijn voor mol) een verwijzing is naar de achternaam van oprichter John de Mol?
... Pramoedya Ananta Toer het verhaal van zijn boek Aarde der mensen vertelde aan zijn medegevangenen, omdat hij niet mocht schrijven?

9 september

... Carel Kraayenhof de bandoneonist is die Adiós Nonino van Astor Piazzolla speelde, de tango tijdens het huwelijk van Willem-Alexander en Maxima?
... de 16e eeuwse cartograaf Jacob van Deventer rond de 250 stadsplattegronden naliet die pas in de tweede helft van de 19e eeuw werden teruggevonden?
... waterpokken en gordelroos worden veroorzaakt door hetzelfde virus?
... de rupsen van het gentiaanblauwtje, pimpernelblauwtje en donker pimpernelblauwtje maar korte tijd van planten eten en daarna leven in mierennesten en daar mierenbroed eten?
... een magnetar een ster is die een magnetisch veld heeft tot een biljoen keer zo sterk als het aardmagnetisch veld?

10 september

... het lichaam van keizer Wilhelm II van Duitsland opgebaard ligt in zijn mausoleum bij Huis Doorn, totdat de monarchie weer in Duitsland is teruggekeerd?
... de Vulgaat een Latijnse Bijbelvertaling was die rond 400 gemaakt werd door de kerkvader Hiëronymus en ruim 1100 jaar later als enige Bijbel door het Concilie van Trente als gezaghebbend werd verklaard?
... de eerste zonnecel zo weinig elektriciteit opwekte dat hij voornamelijk toepassing vond in belichtingsmeters?
... de Amerikaanse voormalig atleet Carl Lewis van zijn negen Olympische titels er vier haalde bij het verspringen?
... Carl Linnaeus de voorjaarsvorm en zomervorm van het landkaartje beschreef als twee aparte soorten?

11 september

... de Stadsweg een eeuwenoude (loop)route is van Groningen naar Emden maar onderbroken is door de wijk Lewenborg?
... het Nederlandse biljoen duizend keer zoveel is als het Engelse billion?
... er in 1945, dus lang voor de aanslagen op 11 september 2001, een vliegtuig in dichte mist het Empire State Building in New York binnenvloog?
... de oudste bekende opname van een menselijke stem, waarin enkele regels uit Au clair de la lune worden gezongen, in 1860 gemaakt werd door Édouard-Léon Scott de Martinville met gebruik van een fonautograaf?
... de krater van Derweze in de woestijn Karakum, Turkmenistan, al sinds 1971 brandt en wel de "poort naar de hel" wordt genoemd?

12 september

... Preetjes Molen in Heule de laatste nog bestaande windmolen in Europa is die gebouwd is om vlas te zwingelen?
... in 1907 de vissers uit Quilty curraghs gebruikten om de bemanning van de gestrande bark Leon XIII te redden?
... het Portugees oorlogsschip vaak voor één dier wordt aangezien, maar in feite een kolonie is van honderden dieren?
... de overwelving van de rivier de Zenne van 1867 tot 1871 een grootschalige stedenbouwkundige aanpassing van de binnenstad van Brussel tot gevolg had?
... John Forbes Nash jr., bekend als onderwerp van de film A Beautiful Mind, als eerste zowel een Nobelprijs als de Abelprijs won?

13 september

... spelt een nauw aan gewone tarwe verwante graansoort is die weinig bemesting nodig heeft, weinig gevoelig voor ziektes is, maar een lagere opbrengst heeft dan moderne tarwerassen?
... tijdens een zonsverduistering in 1919 voor het eerst werd bewezen dat de zon als zwaartekrachtlens licht kan afbuigen?
... de Belg Zénobe Gramme in 1871, aan het begin van het industriële tijdperk, de eerste krachtige dynamo ontwikkelde?
... Londense medewerkers van een anti-graffitiploeg een kunstwerk van Banksy overschilderden waarvan de geschatte waarde meer dan £300.000 bedroeg?
... de elektrische bel (trilschel) in 1850 werd uitgevonden door de Belg Polydoor Lippens?

14 september

... de naam krent afgeleid is van het Franse raisin de Corinthe, wat weer afgeleid is van de Griekse stad Korinthe?
... reggae voortkomt uit ska?
... de spin Bagheera kiplingi een planteneter is?
... Terblijt in 1641 nog maar één mannelijke inwoner telde, als gevolg van verwoestingen in de Tachtigjarige Oorlog?
... de moderne vijfkamp tegenwoordig eigenlijk een vierkamp is, omdat het schieten en hardlopen worden gecombineerd?

15 september

... de actrice Swoosie Kurtz genoemd is naar The Swoose, een bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog?
... voorouders van de Amerikaanse presidenten Franklin Roosevelt, Ulysses Grant, George H.W. Bush en George W. Bush, maar ook van regisseur Orson Welles en acteur Richard Gere, te kerke gingen in de Vrouwekerk in Leiden?
... het woord 'vandalisme' is afgeleid van de Vandalen, een Germaanse stam die in 406 Gallië binnenviel en in 455 de stad Rome plunderde?
... in de eenvoudige Sander-illusie twee even lange diagonalen van parallellogrammen niet even lang lijken?
... de Spaanse griep in 1918/1919 meer slachtoffers eiste dan de hele Eerste Wereldoorlog?

16 september

... de gatsometer in flitspalen is uitgevonden door de rallyrijder Maus Gatsonides?
... fans van Marc Bolan, op de plaats waar hij op 16 september 1977 door een auto-ongeluk om het leven kwam, als gedenkplaats de Bolan's Rock Shrine hebben ingericht?
... water in tegenstelling tot de meeste andere stoffen uitzet als het bevriest?
... spruitjes na de oudheid vanuit het Middellandse Zeegebied in Noord-Europa zijn beland?
... Wubbo Ockels de eerste Nederlandse astronaut was, omdat Lodewijk van den Berg alleen nog de Amerikaanse nationaliteit had toen hij zijn vlucht ondernam?

17 september

... Macropinna microstoma een transparante bult op zijn kop heeft waarbinnen zijn lange ogen kunnen draaien?
... er aan het begin van de jaren 1940 drie jaar achter elkaar een Elfstedentocht werd verreden?
... in het jaar 380, met het edict Cunctos populos, het christendom staatsreligie werd van het Romeinse Rijk?
... een van de laatste officiële Britse beulen, Albert Pierrepoint, ook oorlogsmisdadigers in Duitsland ophing?
... er ook paardentrams waren die getrokken werden door muilezels/muildieren?

18 september

... het computerspel Tetris is ontworpen in de Sovjet-Unie?
... sprekers van Esperanto door de regimes van zowel Jozef Stalin als Adolf Hitler actief werden vervolgd?
... de Frans-Libanese trompettist Ibrahim Maalouf een speciale trompet gebruikt met een extra ventiel, zodat hij ook kwarttonen kan spelen?
... op de kleine maan Miranda van Uranus enorme kloven voorkomen van 20 km diepte?
... Rusland, het grootste land ter wereld, aan 14 andere landen grenst?

19 september

... korenmolen De Hoop in het Drentse Norg als enige molen in Nederland nog volledig is uitgerust met bilauwieken?
... de blauwe vinvis het hardste geluid maakt van alle dieren?
... de Belg Pierre Deligne als een van de weinigen drie van de meest prestigieuze wiskundeprijzen ter wereld heeft gewonnen, namelijk de Fieldsmedaille, de Abelprijs en de Wolfprijs?
... croissant in het Frans ook halve maan betekent, wat niet verwonderlijk is gezien de vorm van dit broodje?
... de elf spelers van het Boliviaans voetbalelftal op het eerste wereldkampioenschap elk een van de letters van de woorden "Viva Uruguay" ("leve Uruguay") op hun T-shirts droegen en daarmee in feite hun tegenstanders aanmoedigden?

20 september

... als je de hele geschiedenis van het heelal weergeeft in één jaar, de Aarde dan ontstaat op 14 september, de moderne mens op 31 december om 6 minuten voor middernacht verschijnt en onze jaartelling 4 seconden voor middernacht begint?
... Paul Biegel leerling-scriptschrijver was voor Tom Poes-schrijver Marten Toonder, voordat hij zijn loopbaan voortzette als kinderboekenschrijver?
... de Amerikaanse avant-gardecomponist John Cage een compositie schreef, 4'33", waarin geen noot wordt gespeeld?
... de Belgische graffiti-kunstenaar ROA op verzoek van de gemeente van Fremantle in Australië een 25 meter lange muurschildering maakte van een buidelmiereneter?
... de Japanner Shigechiyo Izumi tien jaar lang in het Guinness Book of Records stond als de oudste mens ter wereld met 1865 als verondersteld geboortejaar, terwijl hij in werkelijkheid misschien pas vijftien jaar later is geboren?

21 september

... het natuurgebied Bargerveen in Drenthe een restant van ongeveer 2100 hectare hoogveen is van het vroeger vele malen grotere Bourtangermoeras?
... in de provincie Zeeland niet minder dan 117 dorpen zijn verdwenen in de zee?
... het verschil tussen dag- en nachttemperatuur op Mercurius zo'n 600 graden is?
... biomimetici zich laten inspireren door de natuur om menselijke toepassingen uit te vinden of te verbeteren?
... de Sovjet-Unie in haar bijna zeventigjarige bestaan maar één president heeft gehad?

22 september

... een mandoline zowel een muziekinstrument als een keukengerei is?
... schubben van vissen vaak jaarringen hebben vergelijkbaar met die van bomen?
... Eric Gerets in het seizoen 1987/88 met PSV Eindhoven de Europacup I won en daarmee de enige Belgische voetballer is die daar ooit in slaagde?
... de hinderlaag bij Rineen in 1920 een groot succes was voor de Mid-Clare Brigade van het IRA omdat men wist te ontsnappen toen een onverwachte legermacht opdook?
... de Eemshaven een van de grootste computercentra van Europa huisvest en Google daar 100.000 servers in gebruik heeft?

23 september

... Playboy-oprichter Hugh Hefner zijn carrière begon als striptekenaar?
... de Jan Schaeferbrug elke vijf jaar ontmanteld wordt om aanmeren in de IJhaven tijdens Sail Amsterdam mogelijk te maken?
... er een paardentram getrokken door een muilezel heeft gereden in Willemstad op Curaçao?
... de Noordse stern in zijn leven 2,4 miljoen kilometer kan vliegen, ongeveer drie keer heen en weer naar de maan?
... de schrijver van het boekenweekgeschenk in de jaren veertig, vijftig en zestig meestal anoniem was, om de lezers te laten raden wie de schrijver was?

24 september

... de hit O Superman van Laurie Anderson uit 1981 geïnspireerd is op een opera van Jules Massenet?
... Mozes in de kunst vaak met hoorntjes werd afgebeeld omdat Bijbelvertalers het Hebreeuwse woord קרן (karan) verkeerd hadden geïnterpreteerd?
... Eddy Merckx vrijwel alle belangrijke wielerwedstrijden wist te winnen, maar nooit Parijs-Tours?
... Johnny Weissmuller, de beroemde vertolker van Tarzan in films van 1932 tot 1948, eerder Olympisch zwemkampioen was en ook nog een Olympische medaille in het waterpolo won?
... het wapen van Zeeland en de bijbehorende wapenspreuk Luctor et Emergo niet verwijzen naar de strijd tegen de zee?

25 september

... korenmolen De Blazekop in het Zeeuwse Ovezande als enige molen in Nederland nog is uitgerust met bilauwieken op één roede?
... pokken de eerste virusziekte was die, na een uitgebreid vaccinatieprogramma, wereldwijd uitgeroeid werd?
... de sneeuwmug (Chionea belgica), waarvan men lang dacht dat die alleen in België voorkwam, zich in de winter voortplant en geen vleugels heeft?
... Nokia een waarschuwingssignaal voor een ontvangen sms heeft, dat de morsecode is voor de letters sms (3 korte piepjes, 2 lange en weer 3 korte)?
... de giftige voorjaarskluifzwam geldt als delicatesse?

26 september

... de dagtemperatuur op Mercurius lager is dan de temperatuur op Venus, hoewel Venus verder van de zon staat?
... het Twents vaak umlaut gebruikt om mannelijke en onzijdige zelfstandige naamwoorden in meervoud en verkleinvorm te zetten?
... de Sex Pistols hun bekendste single God Save the Queen uitbrachten bij het zilveren jubileum van koningin Elizabeth?
... het graafschap Holland vanaf 1581 niet geleid werd door een graaf, maar door de Staten van Holland en West-Friesland?
... pas in 2009 werd ontdekt dat komodovaranen gifklieren bezitten, terwijl daarvoor werd gedacht dat bacteriën in de bek verantwoordelijk waren voor de giftigheid van hun beet?

27 september

... de Japanse torpedobootjager Hatsukaze tijdens de Tweede Wereldoorlog vier zeeslagen wist te overleven en tot zinken werd gebracht door een botsing met een kruiser uit de Japanse vloot?
... Wim T. Schippers in 1962 een kunstwerk van pindakaas maakte dat scholieren in 1997 bestrooiden met hagelslag en boterhammen?
... sociaal-psychologisch onderzoek heeft aangetoond dat hitte mensen agressiever maakt?
... er op de oceaanbodem bergen voorkomen met platte toppen van wel 10 kilometer doorsnede?
... een kilobyte sinds 1998 genormeerd is als 1000 bytes en niet meer als 1024 bytes?

28 september

... Jan Raas vijfmaal de Amstel Gold Race won en Amstel Gold Raas als bijnaam had?
... de KLM de oudste nog onder oorspronkelijke naam vliegende luchtvaartmaatschappij is?
... de plakker in 1868 ontsnapte uit een kweek van een Franse wetenschapper in Medford, Massachusetts en zich nadien heeft ontwikkeld tot een plaaginsect in Noord-Amerika?
... de euro ook de officiële munt is in een aantal landen die geen lid zijn de Europese Unie?
... het Nedersaksisch in al zijn vormen door ongeveer 1,8 miljoen Nederlanders en nog eens 3 miljoen Duitsers gesproken wordt?

29 september

... de Amerikaanse trompettist-zanger Chet Baker op 13 mei 1988 overleed door een val uit een hotelraam in Amsterdam?
... Blija Buitendijks het enige Nederlandse waterschap was zonder inwoners en daarom niet aan de waterschapsverkiezingen meedeed?
... de Chinese admiraal Zheng He onder de Ming-dynastie in de 15e eeuw zeven vlootexpedities naar de Indische Oceaan ondernam?
... Anne Zernike in 1911 in het Friese Bovenknijpe werd beroepen als eerste vrouwelijke predikant van Nederland?
... de Nederlander Fred Kaps (1926-1980) driemaal is uitgeroepen tot wereldkampioen goochelen?

30 september

... aangezien één astronomische eenheid gelijk is aan 8,317 lichtminuten, zonlicht er ruim acht minuten over doet om de aarde te bereiken en we de zon daardoor altijd zien zoals die ruim acht minuten eerder was?
... Mokum, bijnaam voor Amsterdam, eigenlijk gewoon stad betekent en vroeger met allerlei bijvoegsels ook voor andere steden werd gebruikt?
... poldermolen Arkens in Franeker als enige in Nederland vlinderwieken heeft?
... zeekomkommers dieren zijn waarop commercieel wordt gevist en die worden gegeten?
... volgens de wet van Benford de kans dat een bedrag op facturen en belastingbrieven begint met het cijfer 1 niet 10 procent is maar 30,1 procent?