De toegankelijkheid van Wikipedia is een onderwerp dat de ontwikkelaars en de gemeenschap actief proberen te onderhouden en verbeteren.
Het is belangrijk om te beseffen dat toegankelijkheid van Wikipedia verder gaat dan enkel de website toegankelijk te maken of houden voor mensen die blind zijn. Het gaat om toegankelijkheid voor iedere gebruiker die Wikipedia niet met zijn ogen bekijkt, of geen grafische browser op een desktopcomputer gebruikt. Aandachtspunten zijn daarom in bredere zin hoe de bestaande inhoud van Wikipedia hierop zou kunnen worden aangepast en hoe de software van Wikipedia kan worden aangepast om de toegankelijkheid te verbeteren.
Meer over de huidige aandachtspunten in het algemeen is te lezen in het Engels op Meta.
Wanneer we het hebben over toegankelijkheid, hebben we het vaak over het toegankelijk maken van sites voor blinden. Aangezien het web een overwegend visueel medium is, wordt vaak aangenomen dat de enige groep die we moeten accommoderen in toegankelijkheidsontwerp de visueel gehandicapten zijn. Er zijn echter andere groepen mensen die ook in aanmerking moeten worden genomen. Bijzondere kwesties zijn bijvoorbeeld:
- Kleurenblindheid - Verschillende schattingen geven aan dat ongeveer 8-10% van de mannen (en een zeer klein percentage van de vrouwen) rood-groen kleurenblind zijn, of andere vormen van kleurenblindheid hebben. Het gebruik van kleuren in het ontwerp van websites kan de ervaring van deze gebruikers beïnvloeden. Wikipedia zou zorgvuldig gekozen kleuren moeten gebruiken om problemen op dit gebied te vermijden. Alle belangrijke informatie die wordt overgebracht met behulp van kleur moet ook worden overgebracht in een andere vorm, voor gebruikers die de kleuren niet kunnen zien.
- Verminderd gezichtsvermogen - Wikipedia biedt vooralsnog geen mechanisme waarmee de lezer de pagina's kan laten weergeven in een groter lettertype. Bovendien lijken de Wikipedia-stylesheets zo te zijn ingesteld dat het instellen van de minimumvoorkeur voor de lettergrootte op ten minste enkele gangbare browsers (bijv. Firefox) het lettertype van Wikipedia-pagina's niet verandert.
- (bijna) blind - andere blinde Wikipedianen geven via het pagina "WikiBlind" en de gelijknamige (Engelse) Facebookgroep hulp en advies voor blinde Wikipedianen. Ze helpen je bij inschrijven, en geven advies over welke skin je het beste kunt gebruiken. Kom je problemen tegen waar nog geen oplossing voor is, dan weten zij de weg om dit aan te geven bij de ontwikkelaars.
- Geen muis - Het web wordt vaak genavigeerd door gebruikers met een muis of een ander aanwijsapparaat. Sommige gebruikers van het web kunnen om wat voor reden dan ook niet goed overweg met een muis, of geven er de voorkeur aan geen muis te gebruiken. Links moeten worden doorgeklikt of op een andere manier worden geselecteerd zonder de hulp van een apparaat met willekeurige toegang zoals een muis. We moeten ervoor zorgen dat Wikipedia gemakkelijk navigeerbaar is voor dergelijke gebruikers.
- Tekst-only renderings - Veel gebruikers, hetzij uit voorkeur of noodzaak, surfen op het web met een tekst-only interface. We moeten ervoor zorgen dat Wikipedia er ook voor hen goed uitziet.
- Spraakweergave - Nauw verwant aan tekstuele weergave, zijn spraakweergave van websites vaak strikt consecutief. Sites die voornamelijk zijn ontworpen met het visuele aspect in gedachten, zijn misschien niet zo geweldig wanneer ze worden gelezen door een spraakbrowser. Er kunnen problemen zijn met sequentiële navigatie, alternatieve tekst, en gebruikers kunnen secties overslaan waarin ze niet geïnteresseerd zijn. Wikipedia moet ook logisch zijn wanneer het gepresenteerd wordt in spraakweergave. Een geïntegreerde tekst-naar-spraak oplossing in de MediaWiki software, zoals Wikispeech, stelt meer mensen in staat om voordeel te halen uit de spraakweergave.
- Analfabetisme - Analfabete gebruikers, of gebruikers met leesproblemen, kunnen de voorkeur geven aan visuele of gesproken alternatieven voor tekst. Dit kan een moeilijke groep zijn om tegemoet te komen, gezien het feit dat Wikipedia een encyclopedie is die een aanzienlijke graad van geletterdheid vereist, maar het is iets om in gedachten te houden.
- Woordenschat is belangrijk - veel artikelen gebruiken jargon of obscure termen, en dit is een belangrijk probleem, niet alleen voor laaggeletterden, mensen die Nederlands als vreemde of tweede taal spreken, of kinderen, maar vaak ook voor professionals die verschillende vakgebieden overschrijden.
Kleurgebruik
Kleur is een krachtig middel om een verhaal te vertellen: het gebruik van kleuren kan veel verschil maken voor veel doelgroepen, zowel in positieve als in negatieve zin. Te denken valt bijvoorbeeld aan mensen met kleurenblindheid zoals hierboven al genoemd: drie websites waarmee de toegankelijkheid voor mensen met deze aandoening getest kunnen worden, staan hier opgesomd.
Naast kleurenblindheid is het echter ook goed om rekening te houden met het kleurgebruik voor mensen die sneller overprikkeld worden door visuele prikkels, onder andere vanuit een vorm van autisme of door niet-aangeboren hersenletsel.[1] Anderzijds is informatie op een kale pagina, zonder afbeeldingen of bijvoorbeeld een accentuering van de belangrijkste informatie in tabellen voor sommige mensen ook moeilijker om goed in zich op te nemen, of om hoofd- van bijzaken te onderscheiden. Balans hierin is dus belangrijk: de theorie hierachter is te lezen in het artikel selectieve aandacht.
Dit betoog is niet bedoeld voor adviezen over beleid, bewerkingen of taalgebruik: hier zijn andere pagina's over.
Kijk daarvoor eens in de spellinggids, de transliteratie- en transcriptiegids of stel je vraag in het Taalcafé.
Er moet worden opgemerkt dat het ontwerp van Wikipedia al heel toegankelijk is, vergeleken met veel andere sites. De ontwerpers van de lay-out en software van Wikipedia's site hebben duidelijk belangrijke stappen gezet om Wikipedia toegankelijk en beschikbaar te maken voor zoveel mogelijk mensen. De brede toepassing van CSS en de implementatie van valide HTML plaatst Wikipedia met kop en schouders boven vele hedendaagse sites. Maar er zijn nog steeds een paar dingen die we kunnen doen, vooral op het gebied van aanbevelingen over hoe artikelen moeten worden geschreven, die Wikipedia nog toegankelijker zullen maken, en beschikbaar voor nog meer mensen.
Ervaar je problemen met toegankelijkheid op de Nederlandstalige Wikipedia, of heb je hiervoor suggesties? Laat het vooral weten op de Helpdesk.
Bronnen, noten en/of referenties