Een vegetatieopname (ook wel relevé, opname of steekproefname) is de onderzoekseenheid binnen de vegetatiekunde.
De vegetatieopname is een registratie van een steekproef van een plantengemeenschap. Per plantensoort wordt daarbij vastgelegd de bedekking, talrijkheid (abundantie), frequentie, vitaliteit, fertiliteit en/of de fenologische toestand in een bepaald proefvlak en van de ruimtelijke vegetatiestructuur.
Daarnaast wordt per proefvlak de administratieve gegevens vastgelegd, zoals de namen van de waarnemer(s), de datum en de plaats van de opname, de afmetingen van het steekproef-oppervlak, de helling en de hellingsrichting (inclinatie en expositie) en andere kenmerken van het substraat (zoals de bodemtype, grondwaterstand), de hoogte en bedekking van de vegetatielagen en de beheerstoestand (bijvoorbeeld betreden, gemaaid, beweid).
Een opname kan volgens een aantal methoden worden gemaakt, zoals de Braun-Blanquet-methode die is opgesteld door Josias Braun-Blanquet en sinds 1927 (in meer of minder aangepaste vorm) wordt gebruikt. Behalve de aanwezigheid van de soorten worden (eventueel) de talrijkheid (abundantie), de levensfase, de mate waarin de planten gegroepeerd of meer verspreid staan (sociabiliteit) en de aanwezigheid en hoogten van de vegetatielagen genoteerd.
Bij regelmatig herhaalde vegetatieopname op bepaalde vaste plaatsen (met het doel veranderingen in de loop van de tijd te kunnen onderzoeken) spreekt men van permanente kwadraten of pq's.
Bij een vast afgezet traject worden de aanwezige plantensoorten worden benoemd en onder andere de abundanties geschat. Met deze werkwijze kunnen gemeenschapsgradiënten en ecologische gradiënten worden onderzocht.
Ook is het mogelijk een proefvlak te kiezen, dat weer wordt onderverdeeld in deelvlakjes. Per deelvakje wordt de aanwezigheid van de soorten vastgesteld, zodat het mogelijk wordt in het proefvlak de frequentie van de soorten te bepalen.
De gegevens van de vegetatieopnamen worden verzameld in een vegetatietabel, een matrix waar de kolommen de opnamen vertegenwoordigen, en de rijen de plantensoorten. Deze tabellen worden gebruikt voor verdere (multivariate) analyse, zoals classificatie en ordinatie.