Nieuw Sociaal Contract (NSC) is een Nederlandsepolitieke partij, opgericht door onder meer oud CDA-politicus Pieter Omtzigt in 2023.[6] Belangrijke onderwerpen van het eerste partijprogramma zijn goed overheidsbestuur, toegang voor alle burgers tot basisbehoeften als zorg, onderwijs en huisvesting en bestaanszekerheid op de lange termijn.[7] De partij wil idealen niet alleen binnen politiek overheidsbestuur vormgeven maar ook in de samenleving.
In februari 2021 werd het boek Een nieuw sociaal contract, van Omtzigts hand, gepubliceerd, waarin hij de redenen en ervaringen uiteenzet die voerden tot zijn overtuiging, dat hervormingen van het politiek bestuurlijk systeem onontbeerlijk zijn voor een brede welvaart, en dat een herstel nodig is van het evenwicht tussen macht en tegenmacht in het politiek bestuur. In het boek doet hij tien voorstellen voor mogelijke verandering.[8] Deze ideeën waren bedoeld om te gebruiken door het Christen-Democratisch Appèl (CDA), de partij waarvoor hij op dat moment in de Tweede Kamer zat.[9]
Naar aanleiding van het uitlekken van een memo waarin Omtzigt over het functioneren van en omgangsnormen in zijn partij, voelde Omtzigt zich in juni 2021 gedwongen zijn lidmaatschap van het CDA op te zeggen. Hij was met voorkeursstemmen direct in de Kamer gekozen en ging in september van dat jaar door als afsplitser in een eenmansfractie.[10]
Eigen partij
Na de val van het kabinet-Rutte IV op het te voeren asielbeleid, werden de Tweede Kamerverkiezingen vervroegd en richtte Omtzigt met enige anderen op 19 augustus 2023 de partij Nieuw Sociaal Contract op.[6] Zijn manifest uit 2021 diende als basis voor de opvattingen van de nieuwe partij, waarvoor een nieuw basisdocument van 40 pagina's werd gepubliceerd.[11] Eerder was een steunfonds opgericht om budget bijeen te krijgen. Het kernteam bestaat uit onder andere woordvoerder Nicolien van Vroonhoven, partijvoorzitter Hein Pieper, bestuurslid Bert van Boggelen, Kilian Wawoe, verantwoordelijk voor de kandidatenlijst, en Eddy van Hijum, oud-gedeputeerde van Overijssel.[12]
Op 20 augustus 2023, zei Omtzigt in dagblad Tubantia dat zijn partij bij de Tweede Kamerverkiezingen van november 2023 niet nastreeft de grootste partij te worden.[6] De voorkeur gaat uit naar verantwoorde groei zodat het ideaal van een nieuwe bestuurscultuur ook binnen de eigen partij kan worden vormgegeven. Mocht NSC wel de grootste partij worden, wil hij niet per se minister-president worden, maar mede-verantwoordelijkheid nemen in een coalitie die anders is opgetuigd dan Nederland de laatste decennia gewend is. In plaats daarvan wil hij een kabinet met een regeerakkoord op hoofdlijnen, en ministers die als deskundige ook van buiten het parlement kunnen komen.[13] Zo kan er samenwerking op regeringsniveau zijn en zou hij fractievoorzitter in de Tweede Kamer kunnen zijn.[10]
Partijleider Pieter Omtzigt die lijsttrekker wordt, en woordvoerder Nicolien van Vroonhoven latere vice-lijsttrekker, bij de eerste ledenvergadering van NSC (10 november 2023)
In september werd de kandidatenlijst bekendgemaakt en sloot hij in een praatprogramma niet uit eventueel toch premier te willen worden.[14] Eddy van Hijum werd voorzitter van de commissie die het verkiezingsprogramma ging schrijven.[15] De eerste ledendag was op 10 november 2023, waarbij besloten werd tot de oprichting van de jongerenafdeling Jong Sociaal Contract en deelname aan de Europese Parlementsverkiezingen 2024.[16] Hein Pieper was toen alweer teruggetreden na controverse om een afgesloten arbeidsconflict uit 2004 waarvan hij niet alle details aan Omtzigt had meegedeeld.[17] Bestuurslid Bert van Boggelen nam de taak over.
Tweede Kamerverkiezingen 2023
In de campagnetijd stellen Omtzigt en Vroonhoven zich bescheiden op. Men zegt na de verkiezingen het liefst vanuit de Kamer te willen gaan werken, omdat streven van de partij is het parlement meer macht te geven:[18]
We hebben een parlementaire democratie, geen presidentiële democratie
Omtzigt positioneert de partij aan de rechterkant van het midden. Wanneer de partij met de VVD de grootste gaat worden, denkt hij te kunnen gaan samenwerken met "een subsectie van" VVD, NSC, BBB, CDA, SGP en JA21.[19] De partij ziet geen samenwerking met Geert Wilders zolang het PVV-verkiezingsprogramma volledig wordt onderschreven.[20][21]
Bij de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2023 werden twintig zetels behaald, zo'n 90% van de NSC-stemmen ging naar lijsttrekker Omtzigt.[22] De partij nam deel aan de informatieronde voor de kabinetsformatie, met PVV, VVD en BBB, onder leiding van de door Geert Wilders voorgedragen PvdA'er Ronald Plasterk.[23] Op 10 januari gaf de partij aan, bij afsluiting van de deelronde over basisafspraken rondom de democratische rechtsstaat, geen zitting te willen nemen in een meerderheids- of minderheidskabinet waar ook de PVV aan deel zou nemen, omdat de rechtsstatelijke afstand te groot was. Dit bleek uit het eindrapport van Plasterk dat 12 februari aan de Voorzitter van de Tweede Kamer was aangeboden.[24] Begin februari 2024 trok NSC zich terug uit de bijna afgeronde tweede informatiedeelronde over mogelijkheden van samenwerking op belangrijke beleidsterreinen. Redengeving was dat er geen vertrouwen bestond om met alle deenemende partijen tot de bezuinigingen te komen die daarvoor nodig bleken te zijn, en tegelijkertijd de beloftes aan de eigen kiezers waar te kunnen maken. Omtzigt gaf aan nog steeds open te staan voor onderhandelingen.[25]
↑Citaat uit artikel Kelly Adams, Tubantia, 20 augustus 2023: "Mijn coalitie ziet er wel iets anders uit dan we nu gewend zijn. Waarbij er ook experts als minister benoemd kunnen worden, bijvoorbeeld een hoogleraar. En waarbij er een regeerakkoord op hoofdlijnen komt. In zo’n constructie wil ik mijn bijdrage leveren. Met de nieuwe generatie politici die nu opstaat heb ik ook vertrouwen dat er een nieuwe bestuurscultuur kan komen."
↑Omtzigt verwoordde in het SBS6 verkiezingsdebat (Debat van Nederland) van 16 november 2023, in beginsel niet te willen samenwerken met Geert Wilders zolang het huidige partijprogramma van kracht is. Wilders reageerde met het aanbod heikele onderwerpen in de ijskast te zetten als het om samenwerken in een coalitie zou gaan.
Voor het boek, zie Een nieuw sociaal contract
