| Coronapandemie | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Coronacrisis in Nederland | ||||
|
Overzicht | ||||
|
Bestuur | ||||
|
Zorg | ||||
|
Gevolgen | ||||
|
Organisaties & Instanties | ||||
| ||||
Tijdens de covid-19-crisis in Nederland zijn diverse maatregelen genomen door de regering. Op advies van het door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) opgerichte Outbreak Management Team (OMT) werden in een kort tijdsbestek vele opeenvolgende besluiten genomen. Op maandag 27 januari 2020 traden de eerste preventieve maatregelen in werking.[1]
Op maandag 27 januari 2020 kondigde minister voor Medische Zorg Bruno Bruins aan dat COVID-19, de ziekte veroorzaakt door SARS-CoV-2, is geclassificeerd als A-ziekte. Dit betekent dat inwoners van Nederland meldplicht hebben wanneer ze vermoeden besmet te zijn met het virus, of van anderen vermoeden dat deze besmet zijn met het virus. Tevens kon de minister snel ingrijpen en besluiten nemen dankzij extra ministeriële bevoegdheden.[2]
Deskundigen van het Outbreak Management Team (OMT) hielden screening op de luchthaven Schiphol of het uitdelen van mondkapjes voor niet zinvol. Daar de luchthaven Schiphol geen directe verbindingen met Wuhan onderhield, werden daar geen maatregelen getroffen.[2] Goede hygiëne en afstand bewaren tot zieke mensen werden voldoende geacht. Wel werd de luchthaven voorzien van borden met informatie over de ziekte.[2] Het RIVM en het Erasmus MC stelden tests beschikbaar waarmee vastgesteld kan worden of iemand besmet is met SARS-CoV-2.
Met de Regeling 2019-nCoV van de minister voor Medische Zorg van 28 januari werd het virus, en de virusinfectie die het veroorzaakt aangemerkt als infectieziekte behorende tot groep A, bedoeld in artikel 1, onderdeel e, van de Wet publieke gezondheid. Hiermee werden tevens alle bepalingen van deze wet voor infectieziekten behorende tot groep A van kracht voor deze ziekte.
Doordat het virus is aangemerkt als A-ziekte wordt de meldingsplicht geactiveerd. Indien een arts in Nederland bij een door hem onderzocht persoon het coronavirus vermoedt of vaststelt, dient hij dit onverwijld te melden aan de GGD. De GGD meldt dit dan weer onverwijld aan het RIVM.
Ook wordt het hiermee mogelijk om de in de Wet publieke gezondheid opgenomen bestrijdingsmaatregelen, zoals bijvoorbeeld isolatie van (vermoedelijk) geïnfecteerde personen, toe te passen.
Als laatste houdt dit in dat de minister voor Medische Zorg verantwoordelijk wordt voor de leiding van de bestrijding van deze ziekte. Dit betekent dat de minister de maatregelen ter bestrijding vaststelt.[3]
Tot 1 december 2020 waren voor dwingende maatregelen per veiligheidsregio steeds nieuwe versies van noodverordeningen van kracht. Sindsdien zijn er landelijke regelingen op basis van de Tijdelijke wet maatregelen covid-19 (zie onder).
Op donderdag 5 maart 2020 maakte minister Bruins van Medische Zorg bekend dat de landelijke koepel van de GGD mondkapjes en andere beschermingsmiddelen tegen besmettingen zou gaan verdelen over alle medici en zorgverleners in het land.[4]
Op 5 maart werd ook bekendgemaakt dat in een gebouw van het voormalig psychiatrisch ziekenhuis in Bennebroek op de Geestgronden een opvanglocatie zou worden ingericht voor mensen die mogelijk besmet waren met het coronavirus, dit op verzoek van minister Bruins. De opvanglocatie was bedoeld voor mensen die besmet, maar niet ziek zijn of mensen met milde klachten die niet ziek genoeg zijn voor ziekenhuisopname en niet thuis in isolatie kunnen.[5] Hieronder vielen dus ook mensen zonder vaste woon- of verblijfplaats of mensen uit een instelling die daar een risico vormden voor andere bewoners. Tevens zouden besmette passagiers van de ferry Newcastle – IJmuiden en reizigers die op Schiphol aankomen hier worden opgevangen. Deze locatie diende dan ook ter vervanging van de containerwoningen die in Hoofddorp nabij Schiphol waren geplaatst.[5]
Op Vrijdag 6 maart werd voor de inwoners van Noord Brabant geadviseerd thuis te blijven en contacten te beperken bij geringe gezondheidsklachten
Op maandag 9 maart riepen het Nederlands kabinet en viroloog Jaap van Dissel via een persconferentie op de adviezen nauw te volgen en andere mensen geen hand meer te schudden. Tevens werd opgeroepen dat inwoners van Noord-Brabant zo veel als waar mogelijk vanuit huis werken.[6][7]
Vanaf dinsdag 10 maart werden grote evenementen in Noord-Brabant afgelast, waaronder festivals, concerten en een carnavalsoptocht in Oosterhout. Een grote beurs op de TU Eindhoven is stopgezet. Ook voetbalwedstrijden in deze provincie vinden geen doorgang. Scholen, cafés en uitgaansgebieden in Noord-Brabant blijven open.[8] Er werd aangeraden om 7 dagen aan sociale onthouding te doen. Evenementen met meer dan 1000 mensen is verboden.
Op donderdag 12 maart 2020 kondigde minister Bruins tijdens een persconferentie nieuwe maatregelen voor heel Nederland aan, die geldig zouden zijn tot en met dinsdag 31 maart:[9]
Minister-president Rutte verdedigde de kabinetsbeslissing om scholen open te laten, met het argument dat sluiting van scholen ertoe zou leiden dat noodzakelijk (zorg)personeel niet aan het werk zou kunnen.[10]
Overtreding van de kabinetsmaatregelen werd niet rechtstreeks strafbaar gesteld, maar de regering heeft de veiligheidsregio's wel opdracht gegeven ze toe te passen / uit te werken.[11] Dit resulteerde in noodverordeningen waarvan overtreding wel strafbaar is. In sommige regio's was alleen het organiseren en faciliteren van een evenement waar meer dan 100 personen gelijktijdig samenkomen strafbaar, in andere ook het bijwonen daarvan.[12][13]
De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen om ouders die gezonde kinderen niet naar school laten gaan, niet te beboeten.
Tijdens deze persconferentie werd er door de Nederlandse overheid voor het eerst gebruikgemaakt van een gebarentolk om de boodschap ook naar doven en slechthorenden goed over te kunnen brengen; Irma Sluis vervulde deze positie en verwierf al snel grote bekendheid met haar optreden.[14][15]
Op zondag 15 maart 2020 kondigde minister Bruins (Medische Zorg) samen met minister Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media) opnieuw aangescherpte maatregelen aan voor in ieder geval een duur van 3 weken, tot en met maandag 6 april 2020. Eerdere maatregelen, voor zover niet hierbij vervangen, werden verlengd tot en met dezelfde dag, 6 april 2020.[16][17] Met ingang van 18.00 uur die dag moesten alle horeca, waaronder restaurants, cafés, coffeeshops, seksclubs, uitgaansgelegenheden sluiten, en ook alle sportclubs, zwembaden en sauna's. Het bezorgen van eten en drinken was wel toegestaan. Het afhalen van eten en drinken en het afhalen bij coffeeshops werd vanaf maandag 16 maart ook weer toegestaan. De illegale straathandel dreigde de wietverkoop anders over te nemen.[18][19][20][21][22] Veel bedrijven richtten nu een afhaalloket in en/of gaan thuisbezorgen, ook waar dat voorheen niet gebeurde, zodat het publiek toch nog bediend kan worden. Hotels blijven vooralsnog open.[23]
Tevens werden alle scholen in het land gesloten. Wel werd prioriteit gegeven aan aangepast onderwijs voor eindexamenklassen en kwam er speciale opvang voor kinderen van ouders met "vitale beroepen".[24] Tot deze groep vallen beroepen uit de sectoren:[25]
|
|
De veiligheidsregio's pasten de noodverordeningen aan.[26]
23 maart
Op maandag 23 maart 2020 kwamen er nieuwe maatregelen en werden bestaande maatregelen verlengd en aangescherpt:[27][28][29]
24 maart 2020
Op dinsdag 24 maart 2020 maakte minister Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media) bekend dat de centrale eindexamens dit jaar niet door zouden gaan. Leerlingen behaalden hun definitieve eindcijfers op basis van de schoolexamens.[33]
De veiligheidsregio's pasten de noodverordeningen weer aan.[34][35][36] Ze gelden voor onbepaalde tijd, behalve het verbod tot dinsdag 1 september 2020 om evenementen te laten plaatsvinden of ontstaan, dan wel aan evenementen deel te nemen. Ze treden vaak onmiddellijk na de bekendmaking in werking. Deze vindt vaak plaats door publicatie op de website van de veiligheidsregio en/of op officielebekendmakingen.nl. Bij plaatsing op beide geldt het moment van de eerste bekendmaking, dat is dan meestal die op de website van de veiligheidsregio. Om up-to-date te blijven is het dus niet genoeg officielebekendmakingen.nl te volgen.[37]
Onderscheiden worden in de noodverordeningen:
Eet- en drinkgelegenheden, waaronder ook die van warenhuizen, shoppingcenters, grote supermarkten en andere winkels, mogen openblijven als afhaallocatie.
Het is verboden zich te bevinden in door de voorzitter van de veiligheidsregio aangewezen gebieden en locaties. Het kan bijvoorbeeld gaan om vakantieparken, campings, parken, natuurgebieden en stranden, maar ook om een bepaalde winkel. Het kan onder meer gebeuren indien op deze locaties onvoldoende de beperkende maatregel met betrekking tot het houden van 1,5 meter afstand tussen daar aanwezige personen in acht wordt genomen.
De noodverordening van enkele veiligheidsregio's heeft aanvullende verboden:
.jpg)
De maatregelen die op 15 maart werden aangekondigd worden verlengd tot en met dinsdag 28 april.[48]
Op dinsdag 21 april 2020 is het verbod op evenementen met vergunnings- en meldplicht verlengd tot dinsdag 1 september.[49] Op het gebied van onderwijs, sport en het bezoeken van een thuiswonende oudere zijn er versoepelingen in de maatregelen en adviezen. De overige maatregelen blijven gelden voor onbepaalde tijd, maar ten minste tot en met dinsdag 19 mei.[50][51]
Maatregelen die op woensdag 6 mei 2020 zijn bekendgemaakt zijn onder meer:[52][53]
Bibliotheken zijn vanaf maandag 11 mei weer open.
Naar verwachting gaat het voortgezet onderwijs weer open per maandag 1 juni, en bij voldoende afstand ook:
Wegens de hierdoor verwachte grotere drukte in het openbaar vervoer geldt per 1 juni zoveel mogelijk weer de normale dienstregeling.[60] Bovendien wordt dan het gebruik van een mond-neusmasker (door de regering ook aangeduid als mondkapje) in de ov-voertuigen voor reizigers en medewerkers verplicht.[61][62] Een sjaal of andere mondbedekking is niet afdoende. Anderzijds moet het om schaarste in de zorg te voorkomen een niet-medisch mond-neusmasker zijn, d.w.z. niet van een soort dat bedoeld is voor de zorg. Ook met het gebruik van een mondkapje blijft het uitgangspunt dat reizigers zoveel mogelijk 1,5 meter afstand houden. In voertuigen, op perrons en bij haltes wordt geaccepteerd dat 1,5 meter niet altijd haalbaar is. Bij elke reis (heen- en terugreis apart) moet een nieuw of gewassen mondkapje gebruikt worden.
Maatregelen die op dinsdag 19 mei 2020 zijn bekendgemaakt[63] zijn grotendeels de bevestiging dat per maandag 1 juni de wijzigingen doorgaan die op 6 mei onder voorbehoud zijn aangekondigd, sommige op 1 juni pas vanaf 12 uur overdag.
Per woensdag 1 juli zijn er diverse versoepelingen. Evenementen kunnen per 1 juli weer plaatsvinden, maar het blijft aan het lokale bestuur om te bepalen of organisatoren hun activiteiten in kunnen richten en of aan andere specifieke voorwaarden kan worden voldaan, zoals de wijze waarop het vervoer wordt geregeld. Deze aanpak kost tijd. Het proces van vergunningaanvragen duurt al snel enkele weken. Het evenementenseizoen start dus niet meteen op 1 juli voluit, maar zal in de praktijk vanaf half augustus op gang komen. Het in groepsverband geforceerd verheffen van de stem is verboden. Hierbij gaat het onder meer om hard meezingen bij concerten en optredens, spreekkoren en schreeuwen.[64] Ook sekswerkers en seksinrichtingen mogen per 1 juli zonder beperking weer klanten ontvangen.
Vanwege een stijgend aantal besmettingen werden op 18 augustus sommige maatregelen aangescherpt.[65]
Op vrijdag 18 september werden de volgende maatregelen aangekondigd voor de veiligheidsregio's Amsterdam-Amstelland, Rotterdam-Rijnmond, Haaglanden, Utrecht, Kennemerland en Hollands Midden, omdat daar het aantal besmettingen het hardst toenam.[66] De maatregelen gaan in vanaf zondag 20 september, 18:00 uur.
De maatregelen gaan in op 29 september, 18:00 uur.[67]
Vanaf 5 oktober geldt in het voortgezet onderwijs het dringende advies om mondkapjes te dragen op plaatsen waar 1,5 meter afstand niet mogelijk is, zoals op gangen, in aula's en bij praktijkvakken.[68]
Sinds 14 oktober 22 uur gelden extra maatregelen, door de rijksoverheid aangeduid als gedeeltelijke lockdown.[69][70][71] Onder meer geldt:
De maatregelen zouden in principe gelden tot 27 oktober, maar zijn toen niet gewijzigd.[69]
Gesloten zijn musea, theaters, seksclubs, casino's, bioscopen, pretparken, dierenparken, zwembaden en bibliotheken. Over sauna's was er even onduidelijkheid, maar die mogen net als sportscholen wel openblijven.[72] Verder mogen bibliotheken wel boeken blijven afgeven.[73]
Vanaf 15 december geldt een maatregelenpakket dat in de media wordt aangeduid als een harde lockdown. Deze zal in eerste instantie minimaal tot 20 januari duren.[74]
Het is behoudens uitzonderingen niet toegestaan zich in groepsverband op te houden op een openbare plaats met meer dan twee personen van 13 jaar of ouder, ongeacht de onderlinge afstand en de afstand tot anderen.
Niet-essentiële winkels zijn gesloten.[75][76] Als bij een winkelfiliaal meer dan 70% van de omzet levensmiddelen en/of drogisterijartikelen betreft, mag het hele filiaal open blijven. Bevat een winkelfiliaal een of meer afdelingen gericht op levensmiddelen en/of drogisterijartikelen en wordt daarmee minstens 30% van de omzet behaald, dan mocht dat deel van de winkel open blijven, maar die regel is al weer verwijderd van rijksoverheid.nl.[77][78][79]
Eet- en drinkgelegenheden mogen uitsluitend geopend zijn voor afhalen en bezorgen. Consumpties moeten worden meegenomen en mogen niet bij de afhaallocatie zelf worden genuttigd. Voor hotelgasten geldt dat zij in de hotels maaltijden kunnen afhalen, maar dat zij deze nuttigen in hun hotelkamer.[52]
Het is verboden om in de openbare ruimte, zowel binnen als buiten, tussen 20:00 en 06:00 alcoholische dranken voor handen te hebben of te nuttigen. Ze worden dan ook niet verkocht.
Gesloten zijn verder onder meer theaters, concertzalen, bioscopen, casino’s, dierenparken, pretparken, musea, sportscholen, zwembaden en sauna’s.[80]
Boeken afhalen bij bibliotheken blijft mogelijk. Doe-het-zelfzaken mogen een afhaalfunctie inrichten.
Scholen in het basis- en voortgezet onderwijs en instellingen voor mbo, hbo en wetenschappelijk onderwijs moeten, met uitzondering van enkele categorieën leerlingen, weer overstappen op onderwijs op afstand.
Op 12 januari werd de lockdown met 3 weken verlengd tot 9 februari 2021.[81][82]
Op 2 februari werd de lockdown weer met 3 weken verlengd tot 2 maart 2021 maar de basisscholen en de kinderopvang mochten weer open op 8 februari 2021.
Op 23 februari werd de lockdown tot 15 maart 2021 verlengd. Wel waren er een aantal versoepelingen, zo mochten de middelbare scholen weer op 2 maart open en de kappers mochten ook weer open op 2 maart. Ook kon je weer rijlessen volgen. Daarnaast mogen tattooshops open, osteopaten mogen naast fysiotherapeuten ook weer behandelen, revalidatie en persoonlijke fysieke training is ook toegestaan.
Op 8 maart werd de lockdown verlengd tot 30 maart 2021. Er waren wel een paar kleine aanpassingen toegevoegd. Die aanpassingen gaan in vanaf 16 maart 2021: de zwemlessen mogen weer doorgaan t/m 12 jaar, douches blijven gesloten, de kleedkamers blijven open en de ouders blijven buiten wachten; sporten vanaf 27 jaar met max. 4 personen; winkelen op afspraak, één persoon per 25 vierkante meter, dit geldt niet voor kleinere winkels.
Op 23 maart 2021 werd de lockdown verlengd tot 20 april 2021.
Op 13 april 2021 werd de lockdown verlengd tot 27 april 2021.
Op 20 januari 2021 zijn enkele aanscherpingen van de lockdown aangekondigd, waaronder een avondklok.[83]
Op 23 januari 2021 ging de avondklok in en was het verboden om buiten te zijn tussen 21:00 en 04:30.
Op 8 februari 2021 werd de avondklok verlengd tot 2 maart 2021.
Op 23 februari 2021 werd de avondklok verlengd tot 15 maart 2021.
Op 8 maart 2021 werd de avondklok verlengd tot 30 maart 2021.
Op 23 maart 2021 werd de avondklok verlengd tot 20 april 2021. Vanaf 31 maart 2021 ging die om 22:00 uur in in plaats van om 21:00 uur.
Op 13 april 2021 werd de avondklok verlengd tot en met 27 april 2021.
Per 28 april 2021 werden enkele versoepelingen doorgevoerd. Zo werd de avondklok afgeschaft, mochten terrassen van 12:00 tot 18:00 open, mochten winkels weer zonder afspraak open, mocht het hoger onderwijs een dag in de week open, werd het maximaal aantal bezoekers op een uitvaart verhoogd naar 100, mochten theorie-examens voor bijvoorbeeld een rijbewijs weer doorgaan en mochten mensen maximaal 2 bezoekers per dag ontvangen.[84]
Per 19 mei 2021 wordt stap 2 van het versoepelingsplan doorgevoerd. Dat houdt in dat de attractieparken, dierentuinen buiten open mogen, de terrassen van 06:00 uur tot 20:00 uur open mogen en de sportscholen ook open mogen zonder groepslessen.
Per 5 juni 2021 zijn er diverse versoepelingen.[85] Onder andere bepaalt de nieuwe versie van de landelijke regeling dat tussen 22 en 6 uur een verbod geldt voor winkels om alcohol te verkopen, en een verbod om deze voor gebruik gereed te hebben op openbare plaatsen (boodschappen mee naar huis nemen valt hier niet onder).
Per 26 juni 2021 wordt stap 4 van het openingsplan doorgevoerd. Dat houdt in dat de mondkapjesverplichting bijna overal vervalt behalve in het openbaar vervoer, in het vliegtuig, op het vliegveld, op scholen en op aangewezen plekken op het station. De horeca mag de reguliere openingstijden weer hanteren en entertainment zoals beeldschermen is weer toegestaan. De maximale groepsgrootte en het thuiswerkadvies vervallen. Er moet nog wel 1,5 meter afstand worden gehouden. Evenementen kunnen weer doorgaan met toegangstesten zodat je dan geen afstand hoeft te houden en een mondkapje hoeft te dragen. Ook vervalt het alcoholverbod.
Van zaterdag 10 juli t/m vrijdag 13 augustus moeten discotheken weer dicht. Ook mag de horeca alleen nog van 06:00 tot 00:00 open zijn. Meerdaagse evenementen zijn ook niet meer toegestaan.[86]
De 1.5-meter regel wordt losgelaten. Ook de mondkapjesplicht en maximale grootte op scholen wordt afgeschaft. De mondkapjesplicht vervalt ook op perrons en stations. Het coronatoegangsbewijs wordt ingevoerd voor onder andere bioscopen, theaters en de horeca.
De 1.5-meter regel en de mondkapjesplicht op essentiële winkels worden heringevoerd.
De mondkapjesplicht wordt uitgebreid tot op perrons en stations, mbo en hoger onderwijs. 3G-beleid wordt verplicht bij bioscopen, theater en horeca. De horeca moet om 20.00 sluiten. De openingstijden van winkels worden beperkt tot 18.00 uur en supermarkten mogen tot 20.00 uur open. Thuiswerken wordt weer geadviseerd.
Er wordt een vliegverbod ingesteld voor de landen Botswana, Eswatini, Lesotho, Namibië, Zimbabwe en Zuid-Afrika.[87] Het verbod ging in om 12.00 uur 's middags. Het verbod houdt in dat er geen passagiersvluchten uit de genoemde landen in Nederland mogen landen. Uitzondering zijn onder andere repatriatievluchten t.b.v. Nederlanders of EU-burgers, waarbij niet-ingezeten van Nederland een aantoonbare doorreis moeten hebben.
Tegelijk met het genoemde vliegverbod geldt voor de genoemde landen ook de quarantaineplicht. De landen zijn namelijk aangewezen als uitzonderlijk hoogrisicogebied.[88] Later op 26 november werd ook Mozambique aangewezen als uitzonderlijk-hoogrisicogebied.[89]
Op 26 november vond er om 19.00 uur een persconferentie van minister-president Mark Rutte en minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge plaats. Tijdens deze persconferentie werden de volgende maatregelen afgekondigd:
De maatregelen worden opgenomen in de Tijdelijke regeling maatregelen covid-19 en traden op 28 november 2021 om 05.00 in werking.
Op 28 november 2021 werd tevens bekendgemaakt dat Malawi ook werd aangewezen als land met een uitzonderlijk hoog risico.[93] Dit besluit trad direct na bekendmaking in werking.
Op 14 december 2021 besloot het kabinet om basisscholen en scholen voor speciaal basisonderwijs, alsmede de buitenschoolse kinderopvang, vanaf 20 december 2021 te sluiten tot na de kerstvakantie.[94][95]
Op 18 december 2021 werd wederom een lockdown afgekondigd, nadat de Omikron-variant zich zeer snel in Nederland bleek te verspreiden.[96] De lockdown ging direct in en zou in elk geval tot en met vrijdag 14 januari 2022 duren. De maatregelen waren onder meer:
Op 5 januari 2022 wees de voorzieningenrechter in de Rechtbank Den Haag een vordering tot schorsing van deze afgekondigde maatregelen af.[97][98]
5.10. De voorzieningenrechter is dan ook van oordeel dat de Staat in redelijkheid heeft kunnen komen tot de beslissing om de lockdown van kracht te laten worden en deze vooralsnog te laten voortduren. Daarom bestaat geen aanleiding om de primair gevorderde voorziening te treffen. Dat geldt eveneens voor de subsidiair gevorderde voorziening, te meer nu de Staat in deze procedure heeft bevestigd de situatie voortdurend te monitoren en de geldende maatregelen steeds opnieuw te bezien.
Op 3 januari 2022 besloot het kabinet dat het primair en voortgezet onderwijs alsmede voortgezet (speciaal) onderwijs en buitenschoolse opvang met ingang van 10 januari weer open zou gaan. Op MBO, hogescholen en universiteiten bleef onderwijs online gegeven worden; een heroverweging hieromtrent zou op 14 januari plaatsvinden.[99]
Op 14 januari 2022 besloot het kabinet dat winkels, sportclubs en kappers met ingang van zaterdag 15 januari 2022 weer open konden, tot 17:00 uur (essentiële winkels tot 20:00 uur), met een verplichting tot het dragen van mondkapjes, de afstandsnorm, en een maximum aantal bezoekers (1 per 5 m2). Fysiek onderwijs in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs was weer toegestaan. Het dragen van mondkapjes op plaatsen waar de 1,5 meter-regel niet mogelijk was, werd het dragen van een mondkapje (medisch of FFP2) aangeraden; stoffen en zelfgemaakte mondkapjes werden afgeraden. Horeca bleef (behalve voor afhalen) nog gesloten, evenals bioscopen, theaters en musea. Het ontvangen van bezoek thuis werd toegestaan tot 4 personen, 1 bezoek per dag.[100] In diverse gemeenten gingen horeca-gelegenheden open uit protest tegen de gehandhaafde sluiting.[101]
Op 25 januari 2022 werden met ingang van 26 januari 2022 de maatregelen verder versoepeld. Horeca, winkels, bioscopen, theaters, musea, concertzalen, dierentuinen, pretparken, sauna's en wellnesscentra konden tussen 05:00 en 22:00 geopend zijn, onder voorwaarden (1,5 meter afstand, mondkapjesplicht en coronatoegangsbewijs). Voor doorstroomlocaties gold een maximum van 1 bezoeker per 5 m2. Evenementen met een vaste zitplaats waren onder voorwaarden toegestaan; evenementen zonder vaste zitplaats waren nog niet toegestaan. De quarantaineregels in het onderwijs werden versoepeld. Deze regels zouden in ieder geval tot 8 maart 2022 gelden.[102][103][104][105]
Tijdens een persconferentie op dinsdag 15 februari werd aangekondigd dat Nederland de maatregelen stapsgewijs zou versoepelen.
Per direct mochten mensen weer een onbeperkt aantal bezoekers ontvangen. Ook werd het thuiswerkadvies bijgesteld naar een advies om de helft van de tijd thuis en de helft van de tijd op kantoor te werken.
Vanaf vrijdag 18 februari mogen de horeca en de cultuursector openblijven tot 01:00 's nachts, in plaats van 22:00 's avonds. Op plekken waar een coronatoegangsbewijs gevraagd wordt, hoeven geen mondkapjes meer gedragen te worden en hoeft geen afstand meer gehouden te worden. Dit geldt niet als het gaat om een plek met meer van vijfhonderd bezoekers. Vanaf deze dag verandert de minimale isolatieduur bij een coronabesmetting ook van zeven naar vijf dagen.
Per vrijdag 25 februari verdween de anderhalvemetersamenleving. Vanaf deze dag verdwenen ook de mondkapjes, behalve in het openbaar vervoer, op het vliegveld en in het vliegtuig. Het coronatoegangsbewijs verdwijnt ook, behalve op binnenevenementen met meer dan vijfhonderd personen; hier moet iedereen een negatief testbewijs tonen. De horeca en de cultuursector mogen weer onbeperkt openblijven.[106][107]
Op 15 maart 2022 werden verdere versoepelingen aangekondigd. De mondkapjesverplichting in het openbaar vervoer verviel per 23 maart 2022. Het thuiswerkadvies verviel. Vanaf 23 maart 2022 verviel het testen voor toegang voor grote nachtclubs en grote ongeplaceerde evenementen. Inreismaatregelen voor reizigers vanuit EU/Schengen-landen werden eveneens versoepeld. De basisregels bleven van kracht.[108]
Maatregelen 1 april 2022
Op 1 april 2022 besloot het kabinet om per 11 april het grootschalig testen op corona voorlopig te beëindigen. Het advies werd om bij klachten enkel nog een zelftest te doen, en niet langer te testen bij de GGD. Men kon bij de GGD nog steeds terecht voor een coronatest om bijvoorbeeld een herstelbewijs te krijgen.[109]
Maatregelen 19 april 2022
Op 19 april 2022 besloot het kabinet na een advies van het RIVM dat geen quarantaine meer nodig is na contact met iemand die corona heeft, wat daarvoor in sommige gevallen nog geadviseerd werd. Ook verviel het advies om bij drukte een mondkapje te dragen. De app CoronaMelder werd buiten werking gesteld en ook verviel het advies om een zelftest te doen na aankomst in Nederland.[110]
Op 10 maart besloot het kabinet na een advies van het OMT om alle corona-adviezen, zoals het testen bij klachten en in isolatie bij besmetting, te laten vervallen.[111]
De Wet van 22 april 2020, houdende tijdelijke voorzieningen op het terrein van het Ministerie van Justitie en Veiligheid in verband met de uitbraak van COVID-19 (Tijdelijke wet COVID-19 Justitie en Veiligheid)[112][113][114] regelt de tijdelijke buitenwerkingstelling van onder meer verplichtingen om fysiek samen te komen bij bepaalde formele vergaderingen en bij het verlijden van notariële aktes. Het alternatief is dan bijvoorbeeld videobellen tussen twee of meer personen.
De Wet van 17 juni 2020, houdende regels over een tijdelijke voorziening voor de betekening van exploten op grond van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en wijziging van de Loodsenwet, de Algemene wet inzake rijksbelastingen, de Invorderingswet 1990, de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen en de Luchtvaartwet BES in verband met de uitbraak van COVID-19 (Verzamelspoedwet COVID-19) wijzigt onder meer de belastingrente.[115][116]
Wet van 8 juli 2020, houdende tijdelijke voorzieningen op het terrein van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het Ministerie van Justitie en Veiligheid, en tot wijziging van enkele wetten op het terrein van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het Ministerie van Justitie en Veiligheid en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Tweede Verzamelspoedwet COVID-19)[117][118]
Zie Tijdelijke wet maatregelen covid-19 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Bijbehorend is er de Tijdelijke regeling maatregelen covid-19[119] (in eerste instantie een zoveel mogelijk beleidsneutrale vertaling van de maatregelen in de noodverordeningen die op het moment van invoering van de wet en regelingen, 1 december 2020, zouden worden ingetrokken).
De Wet van 4 november 2020, houdende tijdelijke regels omtrent verkiezingen in verband met covid-19 (Tijdelijke wet verkiezingen covid-19) bepaalt tijdelijke regels op het terrein van verkiezingen om de volksgezondheid bij de organisatie en de uitvoering van verkiezingen te beschermen en een goed verloop van het verkiezingsproces te waarborgen.[120][121] Bij het invoeren van deze wet is onder andere bepaald dat onder die wet een kiesgerechtigde ook aan de stemming kan deelnemen door op het briefstembiljet een stipje geplaatst vóór de kandidaat van zijn keuze in te kleuren, zonder dat die kleur is voorgeschreven. Voor het eerst sinds 1922 dat daarvoor niet het rode stempotlood hoeft te worden gebruikt.
Besluit van 13 november 2020, houdende vaststelling van de veilige afstand, bedoeld in artikel 58f, tweede lid, van de Wet publieke gezondheid (Tijdelijk besluit veilige afstand)[122]
Wet van 25 november 2020 tot wijziging van enkele wetten op het terrein van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en het Ministerie van Justitie en Veiligheid en de introductie van bepalingen ter invoering van de tijdelijke mogelijkheid voor de rechter om de behandeling van faillissementsverzoeken aan te houden en andere verhaalsacties te schorsen en een schuldenaar een tijdelijk betalingsuitstel te verlenen in verband met de uitbraak van COVID-19 (Tijdelijke wet COVID-19 SZW en JenV)[123]
Besluit van 10 december 2020 tot wijziging van het Vuurwerkbesluit in verband met een tijdelijk vuurwerkverbod vanwege COVID-19[124]
De Wet van 22 februari 2021, houdende wijziging van de Wet publieke gezondheid in verband met een tijdelijke bevoegdheid om het vertoeven in de openlucht te beperken teneinde de verspreiding van het SARSCoV-2-virus zoveel mogelijk te belemmeren (Tijdelijke wet beperking vertoeven in de openlucht covid-19)[125][126][127] heeft een nieuwe grondslag gecreëerd voor de avondklok.
Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken paste de reisadviezen aan aan de coronacrisis. Zo werd in januari reizen naar de Chinese provincie Hubei waar Wuhan is gelegen afgeraden. Het negatieve reisadvies werd later uitgebreid naar heel China. In februari en maart werden daar onder meer (delen van) Italië, Spanje en Zuid-Korea aan toegevoegd. Op 13 maart 2020 werd het reisadvies voor alle landen aangepast naar oranje, waarbij niet-noodzakelijke reizen werden afgeraden. Richting de zomer van 2020 werden deze reisadviezen binnen Europa versoepeld naar geel, maar aan het eind van de zomer wederom oranje. Ditzelfde herhaalde zich in 2021, ditmaal ook met landen buiten Europa. In februari 2022 werd besloten dat de coronasituatie in een land niet langer doorslaggevend was voor het reisadvies, waardoor de meeste landen het reisadvies kregen van voor de pandemie.[128]
Sinds eind januari onderzocht het ministerie van Buitenlandse Zaken de mogelijkheden om een aantal Nederlanders uit de Chinese stad Wuhan terug te halen naar Nederland.[2][129] Geen van de vijftien geëvacueerden die op 2 februari 2020 werden teruggehaald, was besmet met het virus.
Medio maart werd begonnen met het terughalen van zo'n 200.000 Nederlanders uit het buitenland. Op 25 maart hadden zich bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken 15.000 Nederlanders gemeld die hulp nodig hebben om naar Nederland terug te kunnen reizen. Er gaan repatriëringsvluchten naar onder andere de Canarische Eilanden, Kaapverdië en Bali. De meeste gestrande Nederlanders zitten in Australië, Nieuw-Zeeland, Marokko en Indonesië.[130]
Toen de coronacrisis in Nederland uitbrak in maart 2020 koos het kabinet-Rutte III ervoor om bepaalde uitzonderingen te hanteren voor religieuze organisaties met betrekking tot de veiligheidsmaatregelen. Zo mochten er meer mensen aanwezig zijn bij religieuze diensten, bruiloften en uitvaarten dan bij niet-religieuze evenementen, die vaak zelfs afgelast werden vanwege de veiligheid. Onder meer het Humanistisch Verbond noemde deze beslissing discriminerend jegens ongelovigen en onverantwoordelijk voor de volksgezondheid. ‘Het coronavirus is voor iedereen even gevaarlijk, godsdienstig of niet-godsdienstig, en vraagt van iedereen dezelfde offers’, schreef het HV in een brief aan Minister Ferdinand Grapperhaus van Justitie en Veiligheid.[131]
Op 30 september 2020, toen Nederland na een tijd van relatieve veiligheid een tweede besmettingsgolf was ingegaan, werden er opnieuw uitzonderingen gemaakt voor kerkgenootschappen die niet golden voor andere organisaties. Zo mochten kerken zonder reservering evenementen in binnenruimtes tot en met 100 aanwezigen organiseren en met reservering en gezondheidscheck zelfs een onbeperkt aantal mensen toelaten tot een kerkgebouw en hoefden daar geen gezichtsmaskers te dragen, terwijl er hooguit 30 aanwezigen mochten zijn bij binnenevenementen van andere organisaties, die bovendien verplicht maskers moesten dragen.[132] Politici van allerlei landelijke partijen vonden de uitzonderingen niet te begrijpen of rechtvaardigen en verscheidene media waren uiterst kritisch, met name toen op 5 oktober bekend werd dat in het overwegend streng-gereformeerde dorp Staphorst wel 600 mensen tegelijk in kerkgebouwen aanwezig waren zonder maskers die samen zongen.[132] Nadat grote publieke druk op minister Grapperhaus was uitgeoefend, ging hij de dag erna in overleg met kerkgenootschappen akkoord met het opheffen van enkele religieuze uitzonderingen op de coronamaatregelen: maximaal 30 aanwezigen per binnenevenement, niet zingen en de aanbeveling om kerkdiensten online te volgen.[133] De uiteindelijke wettelijke bepaling zou kunnen worden vastgelegd in de Tijdelijke wet maatregelen covid-19 (zie boven), zonder inbreuk op de godsdienstvrijheid en zonder wijziging van de Grondwet.[134] In de op 30 september 2020 voorgestelde tekst stond onder artikel 58g, tweede lid, onder c, een uitzondering voor religieuze en levensbeschouwelijke samenkomsten in het geval van een mogelijk groepsvormingsverbod; met name over deze bepaling (en de verhouding daarvan met betrekking tot de Wet openbare manifestaties (Wom)) hadden veel politieke partijen nog bedenkingen en bezwaren[135] en het Humanistisch Verbond, dat op 13 juli Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid al opriep om 'geen status aparte voor religieuze en levensbeschouwelijke bijeenkomsten te creëren',[136] pleitte voor het schrappen van 'c'.[137]
Ondanks de uitzonderingen voor kerkdiensten, besloot de Nederlandse Bisschoppenconferentie alle kerstvieringen in rooms-katholieke kerken tijdens de kerstnacht van 2020 te schrappen.[138]
In juli 2021 meldde NRC Handelsblad dat er sinds het begin van de lockdown tientallen nieuwe kerkgenootschappen waren opgericht om met een beroep op godsdienstvrijheid legaal te kunnen blijven samenkomen zonder de coronamaatregelen op te hoeven volgen (zoals maximaal 30 aanwezigen, 1,5 meter afstand houden, mondkapjes dragen, handen wassen en geen handen schudden). Sommige groepen beschouwden zichzelf niet daadwerkelijk als een ‘kerk’ of als ‘religieus’, maar gebruikten de wet als excuus om bijeenkomsten zonder veiligheidsmaatregelen te houden; op sommige van deze bijeenkomsten vonden dan ook tientallen coronabesmettingen plaats. Het Ministerie van Justitie verklaarde echter niet zomaar te kunnen ingrijpen ‘vanwege de scheiding tussen kerk en staat’; alleen de rechtsprekende macht zou mogen oordelen over wat wel en geen ‘religie’ is, al bestaat over de criteria nog weinig heldere jurisprudentie.[139]
Op 16 februari 2022 publiceerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid een rapport[140][141][142] omtrent crisisaanpak van de Nederlandse betrokken partijen, over de periode tot september 2020. De Onderzoeksraad concludeerde dat de betrokken partijen voorbereid op "kleinschalige en begrensde infectieziekte-uitbraken met (enkel) gevolgen voor de gezondheidszorg" maar dat de scenario's niet voorzagen in "een langdurige crisis met brede landelijke gevolgen". Omtrent diverse aspecten van het optreden van de overheid was het oordeel niet positief. De Onderzoeksraad deed een tiental aanbevelingen, onder meer berekking hebbend op de voorbereiding op maatschappij-ontwrichtende crises, improvisatievermogen, samenhang in overheidsoptreden, scheiding van rollen van deskundigen als adviseurs en bestuurders als besluitvormers, en anticipatie op een daling van het maatschappelijk draagvlak.[143]
Tijdlijn van overheidsmaatregelen. Niet alle maatregelen zijn vastgelegd in wetten of koninklijke besluiten, sommige zijn slechts een dringend advies. Voor details zie de tekst van dit artikel.
