Hendrik Pierson

Hendrik Pierson krijtlitho door Jan Veth (1896)

Stroming

Nederlands hervormd

Geboortedatum

Geboorteplaats

Sterfdatum

Sterfplaats

Spiritueel ambt

Ambt

predikant Heinenoord

Periode

1857-1869

Voorganger

Wernhard Christiaan Egbertus Koch

Opvolger

Martin Adriaan de Jongh

Ander ambt

predikant 's-Hertogenbosch

Periode

1869-1877

Andere ambten

president-directeur van de Heldringgestichten (1877-1914)

Portaal

Religie

Hendrik Pierson (Amsterdam, 10 juni 1834 - Groningen, 7 augustus 1923) was een Nederlandse predikant, president-directeur van de Heldring-gestichten en voorname vertegenwoordiger van de inwendige zending in Nederland.

Levensloop

Het leven van Hendrik Pierson, lid van de familie Pierson en zoon van de koopman Jan Lodewijk Gregory Pierson en de schrijfster Ida Oyens (lid van de familie Oijens), stond in het teken van het Réveil. Pierson studeerde godgeleerdheid aan de Universiteit van Utrecht. In 1857 werd hij predikant in Heinenoord. Twaalf jaar later werd hij dominee in 's-Hertogenbosch. Naast zijn predikantschap schreef hij ook een aantal boeken en theologische tijdschriften, zoals het Theologisch Tijdschrift, Stemmen voor waarheid en vrede, Nieuw en Oud en Magdalena. Verder gaf hij ook preken uit. In 1876 werd hij in Zetten directeur van de Heldring-gestichten, een opvang voor „gevallen vrouwen” (prostituees, ongehuwde moeders e.d.). Volgens het Réveil konden „boetvaardige gevallen vrouwen” gered worden door kennismaking met het evangelie. Men ving in de opvanghuizen ook meisjes op die het slachtoffer waren van een verwaarloosde opvoeding of zelfs door hun ouders verstoten en in 1882 verrees het Magdalenahuis voor ongehuwde moeders.

Door zijn werk voor de Heldring-gestichten kwam hij in contact met de vrouwenbeweging. Onder invloed van Josephine Butler, de internationale leidster van het abolitionisme, richtte hij in 1879 de Nederlandsche Vereeniging tegen de Prostitutie (NVP) op. Hierin was slechts plaats voor mannen. In 1884 werd de Nederlandsche Vrouwenbond tot Verhooging van het Zedelijk Bewustzijn opgericht, waarmee protestantse vrouwen een rol kregen in de strijd tegen prostitutie. In 1888 was Pierson mede-oprichter van de Middernachtzending-Vereeniging, waarvan de leden mannelijke bordeelbezoekers op hun gedrag aanspraken. Dit leidde vaak tot fysieke gevechten. Pierson beschouwde de zendelingen dan ook als "de soldaten van het zedelijkheidsleger van de NVP".^[1]

Pierson had veel contacten in de politiek, waardoor hij prostitutie op de politieke agenda wist te krijgen. In 1889 werkte hij samen met premier Æneas Mackay om toe te werken naar een verbod.^[2] Dit kwam er uiteindelijk in 1911, als onderdeel van de Zedelijkheidswet van het confessionele Kabinet-Heemskerk.

In 's-Hertogenbosch en Zetten zijn er scholengemeenschappen naar hem vernoemd. In 's-Hertogenbosch is dit het ds. Pierson College.

De Bossche schoolkwestie

Het geschrift De Bossche schoolkwestie is een uitwerking van een eerdere bijdrage in Stemmen voor waarheid en vrede. De directe aanleiding van het geschrift is een volgens Pierson ondeugdelijk verlopen aanstellingsprocedure van een rooms-katholieke hoofdonderwijzer aan een openbare school. Pierson stelt dat het college van burgemeesters en wethouders - dat over de benoeming van de hoofdonderwijzers ging - en de protestanten in 's-Hertogenbosch zich onterecht beriepen op het beginsel van neutraliteit, terwijl in de praktijk de rooms-katholieken hun invloed zouden uitbreiden. Volgens Pierson stond hierdoor de deugdelijkheid van het onderwijs, alsook de vrijheid van geheel Nederland op het spel. De Bossche schoolkwestie is een pamflet geschreven met het doel om gelden in te zamelen, teneinde een eigen protestants-christelijke school op te richten. Het pamflet is mede ondertekend door Alexander de Savornin Lohman als deel van het bestuur der "Vereeniging tot oprichting eener Protestantsche school te 's Hertogenbosch".

Pierson plaatst zijn persoonlijke standpunten in deze kwestie binnen de ethische theologie van Daniël Chantepie de la Saussaye. De kern hiervan is volgens Pierson het recht van de mens om waarachtig te kunnen handelen zowel in de private als de publieke sfeer.

De vier betrokken hoofdonderwijzers in deze kwestie geven in een open brief een reactie op Pierson. Uit dit geschrift blijkt dat Pierson ten tijde van De Bossche schoolkwestie zelf twee kinderen heeft zitten op een van de betrokken openbare scholen.

Familie

Hendrik Pierson was een broer van:

Allard Pierson, historicus, predikant, taalkundige en theoloog
Nicolaas Pierson, bankier, econoom, minister en premier

Hendrik Pierson was getrouwd met Hermine Kolff (1833-1870), die hem twee dochters en vier zoons schonk. Zijn tweede huwelijk met Petronella Oyens (1834-1907), een nicht, bleef kinderloos.

Bibliografie

De Heilige steenen in Israël, Rotterdam 1864
Baetyliëndienst, Amsterdam 1866
De heerschappij der bourgeoisie in de Nederlandsch Hervormde Kerk, in De Gids, maart 1869
Afscheidswoord aan mijne gemeente te Heinenoord, 's-Hertogenbosch 1869
Christelijke beschouwing van de jongste verkiezing voor den gemeenteraad te 's-Hertogenbosch, 's-Hertogenbosch 1871
Het Piusfeest op 16 juni 1871 van Protestantsche zijde beschouwd, 's-Hertogenbosch 1871
De onrechtvaardige rechter, 's-Hertogenbosch 1871
De Bossche schoolkwestie, Amsterdam 1874
Eene Protestantsche school voor Lager onderwijs, in Stemmen voor Waarheid en Vrede, oktober 1874
Een boekbespreking van J.E. Helge- Natuurkunde voor Nederlandse scholen, in De Wekker, 5 juli 1876
Catechismus van de Schoolkwestie voor Eerstbeginnenden, Amsterdam 1876
Levensbericht van W.C. Knottenbelt, Leiden 1876
Aan de moderne predikanten in de Ned. Hervormde kerk, 's-Hertogenbosch 1876
Flitsen. Gedichtjes van een gemoedsbezwaarde, Amsterdam 1877
Diverse artikelen over 'Inwendige zending', in De Heraut 1877-1878
Gewettigde ontucht, Arnhem 1878
Prostitutie van de wetenschap, 's-Gravenhage 1879
Een onderzoek naar de prostitutiekwestie, 's-Gravenhage 1879
De moraal in de geneeskunde, 's-Gravenhage 1880
Een hybridisch advies van G.D.L. Huet, Donkersloot en Egeling inzake de prostitutie-kwestie beoordeeld, 's-Gravenhage 1881
Nieuwe plannen met de Christelijke Normaalschool voor onderwijzeressen te Zetten, Amsterdam 1882
De Bijbel op de Scholen met den Bijbel. 's-Gravenhage 1882
Eene vergadering op den Vluchtheuvel te Zetten, Zetten 1882
Het Rapport der H.H. Van Overbeek de Meyer, A.P. Fokker en M. Huizinga, Pierson e.a., 's-Gravenhage 1882
Heeft de christelijke school reden van bestaan?, Aardenburg 1883
Verandering, ook verbetering?, 's-Gravenhage 1884
Die Prostitutionfrage, vom Standpunkte der medizinischen Wissenschaft, des Rechtes und der Moral, Müllheim 1885
Wetenschappelijke redeneeringen!, in Sexuele Hygiëne 29, 1887
Tweeërlei Zedewet?, 's-Gravenhage 1889
Zettensche verpoozingen, 's-Gravenhage 1889
Het hart des volks, 's-Gravenhage 1890
Gelijkenissen des Heeren, 's-Gravenhage 1891
Onderlinge Moeders-verzekering-maatschappij, 1894
Neerbosch, 's-Gravenhage 1894
Een hele of een halve Christus?, Rotterdam 1895
Krachtens haar eigen beginselen is de Ned. Herv. Kerk verplicht, partij te kiezen voor de beginselen der Ned. Ver. tegen de prostitutie, Utrecht 1896
Rembrandt als schriftverklaarder, Zetten z.j.
Rembrandt exégète, in Révue Chrétienne 1er Juillet 1897
God is liefde, al ziet, voelt, al wil men het niet, 's-Gravenhage 1899
Waar is de scheidbrief van ulieder Moeder, 's-Gravenhage 1900
De waarde van een degelijk boek, 's-Gravenhage 1901
Bijna Christen, 's-Gravenhage 1901
Arenlezingen op Gods akker, 's-Gravenhage 1901
Des rechters keursteen, 's-Gravenhage 1902
Open brief aan Dr. A. Aletrino, Amsterdam 1902
Waarheid of leugen?, Rotterdam 1902
Voorrede in het boek Karaktervorming en Christelijke levenswandel van Dr. J.R. Miller
Discours, prononcé au IIe Conférence internationale pour la prophylaxie de la syphilis et des maladies vénériennes, Brussel 1902
Opbouwen of afbreken?, Zetten 1903
Verandering - ook verbetering? Het nieuwe concept-reglement op de prostitutie te 's-Gravenhage, 's-Gravenhage z.j.
Voorrede in het boek Een moderne historie van Victor Hugo Wickström vertaald door S. Abas, Baarn 1902
Voorrede in het boek De vloek der maatschappij, Leiden 1903
Vluchtheuvelzangen, Amsterdam 1904
De ware macht, 's-Gravenhage 1904
Profeten en wijzen, 's-Gravenhage 1905
Gestichten en gezinnen, 's-Gravenhage z.j.
Achttien Talithasche Deuntjes, Zetten 1906
Caveant Cives!, 's-Gravenhage 1907
Briefwisseling tusschen Jacqueline Reyneke van Stuwe en H. Pierson over haar drama De Zonde, 's-Gravenhage 1909
Prostitutie en maatschappij, Utrecht 1909
Inleidend woord bij de vertaling van Openbare zedelijkheid van Josephine Butler, Amsterdam z.j.
Een paar redeneeringen van den heer Vorsterman van Oyen besproken, Rotterdam z.j.
Enkele geschriften in de Bibliotheek ten dienste van het Christelijk Onderwijs
Waar Talitha Kumi toe dient, 's-Gravenhage z.j.
Een vertelling van Ds. O.G. Heldring, Amsterdam z.j.
Davids klaagzang op Saul en Jonathan, Zetten z.j.
Wat ik droomde, toen ik van het kerkhof was thuisgekomen, Amsterdam z.j.
Herman en Dorothea, vertaling van het werk van Goethe, Amsterdam 1918
Diverse andere geschriften in Het Maandblad Getuigen, Redden en De Bode der Heldringgestichten.

Zie de categorie Hendrik Pierson van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen

Bogaerts. A.M., e.a. (1874): Open brief aan den heer H. Pierson, Predikant te 's-Hertogenbosch. Of De Bossche schoolkwestie, beschouwd in het licht der waarheid en der werkelijkheid door de vier openbare Hoofdonderwijzers alhier. 's-Hertogenbosch: J.J. Arkesteyn & zoon
Pierson. H. (1874): De Bossche schoolkwestie. Amsterdam: W.H. Kirberger
Vries, Petra de (2000): Duel met Hendrik Pierson. Mannelijke seksualiteit en de Nederlandse natie rond 1900, Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis 20, 18-40, ISBN 9068611925

Literatuur

Schram. P.L. (1968): Hendrik Pierson: Een hoofdstuk uit de geschiedenis van de inwendige zending, Kampen: J.H. Kok
Leeuw, N. de (2012): Niet door kracht of door geweld, maar door mijn geest zal het geschieden: Dominee Pierson en het liberale denken van gelovigen, Liberaal Reveil 53, 104-107

↑ Petrus Koenders (1995). Tussen Christelijk Réveil en Seksuele Revolutie. Bestrijding van de zedeloosheid in Nederland, met nadruk op de repressie van homoseksualiteit. Universiteit van Leiden, pp. 86.
↑ Ibidem, 74-76

Categorieën