Franz Johann Joseph Bock, meestal verkort aangeduid als Franz Bock (Burtscheid, 3 mei 1823 – Aken, 30 april 1899) was een Duits priester, kanunnik, kunsthistoricus en kunstverzamelaar. In beide laatste hoedanigheden ging zijn belangstelling met name uit naar de religieuze textielkunst. Daarnaast beschreef hij een aantal historische kerkschatten.[1]
Biografische schets
Bock werd geboren in Burtscheid bij Aken als enig kind van de badmeester Franz Joseph Bock (geboren in 1796) en Agnes Dotru, die overleed toen Franz Bock nog een kind was. Hij werd aanvankelijk door zijn grootmoeder opgevoed, later door zijn vader. Ondanks de beperkte financiële middelen, slaagde zijn vader erin Franz een goede opleiding te geven op het gerenommeerde Kaiser-Karls-Gymnasium.[2] Van 1846–49 studeerde hij theologie aan de Universiteit van Bonn. Na nog een jaar studie aan het priesterseminarie van Keulen, werd hij in 1850 tot priester gewijd. Van 1850 tot 1853 was hij onderkapelaan aan de Sint-Dionysiuskerk in Krefeld.[1] Vanaf 1854 was Bock werkzaam als priester aan de Sint-Albanuskerk in Keulen. In 1862 werd hij benoemd tot kanunnik aan het kapittel van de Dom van Aken.[3]
Bock onderhield nauwe vriendschapsbanden met geestgenoten als de Keulse aartsbisschop Johannes von Geissel, de bisschop van Münster Johann Georg Müller, de Pruisische vorst en premier Karel Anton van Hohenzollern-Sigmaringen en andere leden van vooraanstaande Rijnlandse en Westfaalse families. Daarnaast was hij bevriend met kunstenaars, zoals de beeldhouwer Friedrich Wilhelm Mengelberg en de edelsmid August Witte.[1]
Hoewel Franz Bock aan het eind van zijn leven overwoog naar Italië te verhuizen, overleed hij in 1899 na een longontsteking in Aken. Van de stad Aken kreeg hij een eregraf op de begraafplaats Westfriedhof. Op de begraafplaats Campo Santo dei Teutonici e dei Fiamminghi in Rome bevindt zich een bronzen plaquette met zijn naam.[1]
Bock als kunsthistoricus
Naast zijn geestelijke loopbaan, kwam zijn grote interesse in de kunstgeschiedenis al vroeg tot uiting. In 1852 stelde hij een tentoonstelling samen in Krefeld van circa 100 middeleeuwse kunstschatten afkomstig uit diverse schatkamers uit de omgeving. In hetzelfde jaar richtte hij een atelier op waar zijdestoffen naar middeleeuwse voorbeelden werden geweven, speciaal voor liturgisch gebruik. In 1855 werd hij aangesteld als priester en curator van het pas opgerichte aartsbisschoppelijk museum in Keulen ("Diözesanmuseum", tegenwoordig Kolumba). Van 1855 tot 1857 reisde hij door Frankrijk en diverse andere Europese landen en bestudeerde daar de geschiedenis van de kerkelijke kunst en verzamelde er textielfragmenten voor het museum. Daarbij knipte hij regelmatig fragmenten uit historische weefsels, een praktijk waarmee hij later de bijnaam "Scheren-Bock" (Bock-met-de-schaar) zou verwerven.[3] Bekend is het verhaal over het beroemde Sint-Gereonstapijt[4] van de Sint-Gereonkerk in Keulen, het op een na oudste Europese wandkleed, dat hij in vier stukken sneed, die vervolgens aan vier grote musea voor religieuze kunst werden verkocht.
Het resultaat van deze reizen en studies publiceerde hij onder andere in het standaardwerk Geschichte der liturgischen Gewänder des Mittelalters, dat vanaf 1859 verscheen. Dit driedelige werk over historische paramenten (misgewaden en andere liturgische objecten van textiel) was het eerste wetenschappelijke werk over dit onderwerp.[1] In 1860 verscheen een ander belangrijk werk van zijn hand, over de regalia van het Heilige Roomse Rijk, Die Kleinodien des heiligen Römischen Reichs deutscher Nation nebst den Kroninsignien Böhmens, Ungarns und der Lombardei, waaraan Bock acht jaar gewerkt had.[5] In hetzelfde jaar verscheen een beknopte geïllustreerde beschrijving van de Akense domschat, ter gelegenheid van de Heiligdomsvaart. Een jaar later beschreef hij de kunstschatten van de Basiliek van San Marco in Venetië. In 1867 werd de Akense domschat uitvoeriger door hem gedocumenteerd, terwijl in 1870 die van Keulen aan de beurt was.
In 1872 publiceerde hij, samen met de Maastrichtse kapelaan Michaël Willemsen, die tevens schatbewaarder was van de schatkamer van de Sint-Servaaskerk, een belangrijk werk over de kerkschat van de twee voormalige kapittelkerken van Maastricht. De publicatie, voorzien van 66 houtsnedes, verscheen oorspronkelijk in het Duits, een jaar later in het Frans en weer twee jaar later in verkorte vorm in het Nederlands, en betekende een omslag in de waardering van het Maastrichtse religieuze erfgoed.
De door Bock tijdens zijn leven bijeengebrachte kunst- en kunstnijverheidscollectie raakte verspreid over diverse musea, onder andere het Suermondt-Ludwig-Museum in Aken, het Kunstgewerbemuseum in Berlijn, het Musée national du Moyen Âge in Parijs en het Victoria and Albert Museum in Londen.
_61.jpg)
