Asana (Sanskriet: आसन, āsana, zit(ten), (ver)blijven; houding) is een lichaamshouding waarmee een beoefenaar van hatha-yoga zich rekt en strekt om daarmee lenigheid, gevoel voor evenwicht, uithoudingsvermogen en vitaliteit te ontwikkelen. De beoefenaar leert echter ook aandacht en alertheid door zich te concentreren op het innerlijke beeld, de beweging en het aannemen van de houding.
Asana is niet alleen een geïntegreerd onderdeel van de hatha-yoga, maar vormt ook de derde stap op het achtvoudige pad (ashtanga) uit Patanjali's Yogasoetra's De andere zeven stappen zijn: yama, niyama, pranayama, pratyahara, dharana, dhyana en samadhi. In de Yogasoetra's vormt asana een wezenlijke schakel in het proces naar Zelfverwerkelijking.
46. De lichaamshouding (āsana) moet stabiel en aangenaam zijn.
47. Doordat men tot een natuurlijke ontspanning is gekomen en tot een beschouwing van de oneindigheid van het bestaan.
48. Dan blijft men gevrijwaard van de tegengestelde paren [zoals hitte - koude, pijn - genot, etc.].
De asana's zijn in het westen vooral bekend als onderdeel van de hatha-yoga, bestaande uit de beoefening van specifieke, gecontroleerde lichaamshoudingen. Zodoende zijn zij, in eerste instantie, gericht op het fysieke welzijn van de beoefenaar. Door de grote verscheidenheid aan asana's leert de beoefenaar zijn lichaam en de grenzen van zijn lichaam kennen. Bekende pioniers in de verspreiding van de hatha-yoga en van de asana's zijn o.a. B.K.S. Iyengar (1918-2014 ), Swami Swami Vishnudevananda (1927-1993) en, in Europa, Selvarajan Yesudian (1916-1998). In Nederland ontstonden de meeste yoga-instellingen en opleidingen in de jaren 60 van de twintigste eeuw. Meer recentelijk hebben populaire artiesten zoals Madonna en Sting verder bijgedragen aan een grotere zichtbaarheid van de hatha-yoga in het westen.
Er zijn een aantal traditionele richtlijnen met betrekking tot de asana's, zoals:
Volgens Sri Dharma Mittra is er een oneindig aantal asana's. In 1975 schreef hij een catalogus met een omvangrijk aantal asana's. Uit materiaal van oude teksten, boeken, beoefenaars, meesters en zijn eigen kennis stelde hij een overzicht samen van 1300 variaties. Deze werden gepubliceerd onder de naam Master Yoga Chart. Hiervan zijn verschillende kleinere herdrukken gepubliceerd waaronder onlangs Asanas: 608 Yoga Poses, met een selectie van 608 houdingen.[2]
De asana's die bij de beoefening van Yin Yoga worden gebruikt zijn afgeleid van de standaard Hatha-Yoga Asana's. Maar de bedenker van Yin Yoga, Paulie Zink, heeft de namen in de jaren '70/jaren '80 meer humoristisch gemaakt. Yin Yoga bevat 26 asanas die zich voornamelijk richten op de lage rug, het heupgebied en het beenweefsel, bekende asana namen bij de beoefening van Yin Yoga zijn de blije baby, de vlinder en de kameel.
