Phememum (Graeco φημί 'dico') est opinabilis orationis sonus cui est abstracta significatio gesturalis, res a linguista Maria LeCron Foster proposita. Apud quam, phemema fuerunt fundamenta primae linguae humanae dictae (linguae primordialis), contra phonemata linguarum notarum, aut hodiernarum aut historicarum. Notio phememorum res magni moment in disceptatione de origine orationis et linguae sic est. Exempli gratia, sonus [m], ut gestus oralis cui significatio est, intellegitur indicare ad 'binas superficies oppositas fastigatas, comprimentes, cohibentes, opprimentes, vel innitentes'.[1][2] Reflexus huius [m] primordialis et suae significationis primae inveniuntur in linguis hodiernis ut videntur non cognatis in verbis quae ad os, genitalia femina spectant, et in eorum propagationibus semanticis (e.g., mugio, mutus, mucus; Iaponica mugon 'silentia, tacitas’; Dravidiana muka- 'facies, os'; Piro Arawak musi- 'gravidam esse', 'gravidam facere').[3] Foster in libro recentissimo[4] proponit phememicam primordialis linguae dictae formulam in sequentibus phemematibus consistit.
| Labialis | Dentalis | Alveopalatalis | Velaris | Laryngealis | |
|---|---|---|---|---|---|
| Resonantes | m | n | l | ||
| bilateralis | internalis | liber | |||
| Stops | p | t | c | k | ʔ |
| proiectivum | introiectivum | extrinsicum | divergens | discontinuum | |
| Lapsus | w | y | h | ||
| curvatus | linearis | continuus |
Philosophus Maxine Sheets-Johnstone notione phemematica Fosterana late utitur cum arguit iconicitatem esse fundamenta rationis symbolicae.[5] Earl R. Anderson[6] indicat phememum sic esse auctum doctrinarum priorum quae partes gestus oralis actas in origine sermonis dicti posuit, sicut doctrinae naturalistae Alfredi Russel Wallace,[7] et anthropologi Eduardus Burnett Tylor,[8] qui id philologiam generativam appellavit. Implicatio coniectura phememorum est linguam primordialem articulatione duplice caruisse, quam Carolus F. Hockett linguista Americanus proposuerat pro media linguae humanae proprietate. Signa linguistica secundum hoc principium ex elementis sicut phonemata constant, quae ipsa significatione carent; e.g. cat verbum Anglicum ex phonematibus /k/, /æ/ et /t/ constat. Phemema a phonematibus sine significatione in evolutione recentiore sensus semanticos amiserunt et tum substituta sunt. Anthropologus Gordon Hewes proponit hanc mutationem ab opportunitatibus phonematum in rapida verborum recuperatione effici.[9]