Manichaeismus (Persice آیین مانی Āyin e Māni ; Mandarinice 摩|尼|教 Móní Jiào) fuit maior religio gnostica quae a Mane, propheta Iranico,[1] in regno Persico Sassaniano condita est.[2][3]
Manichaeismus elaboratam docuit cosmologiam binariam, certamen, bonum spiritualemque lucis mundum et malum corporeumque obscuritatis mundum describentem. Per rationem perpetuam quae in historia humana fit, lux gradatim ex mundo materiali removetur et ad mundum lucidum unde orta est redditur. Cuius fides in motis gnosticis et religiosis Mesopotamianis conditae sunt.[4] Manichaeismus, rapide prosperus, late per regiones Aramaice-Syriace loquentes extenditus est.[5] A saeculo tertio ad saeculum septimum viguit, et culmine gratiae fuit una ex divulgatissimis mundi religionibus. Templa et scripturae Manichaeae ad orientem usque ad Sinas et ad occidentem usque ad Imperium Romanum patuit.[6] Breviter fuit praecipuus Christianitatis competitor in certamine ad substituendum paganismum classicum. Manichaeismus longius in Oriente quam in Occidente superfuit, et videtur evanescere post saeculum quarto decimo in Sinis meridianis,[7] cum deminutione Ecclesiae Orientis in Sinis (vide Domus Ming). Cum plures scriptorum Manis amitterentur, multi conversiones et fragmenta exstant.
Adsectator Manichaeismi appellatur, praecipue in fontibus vetustioribus,[8] Manichaus, ac recentius Manichaeus. Sensu translato, nomen manichaeanus late adhibetur (saepe cum obtrectatione) adiectivum quod ad quandam philosophiam vel habitum dualismi moralis pertinet, moralem actionis cursum suadens, claramque (vel facilem) inter bonum et malum electionem implicans; nomen substantivum quoque adhibetur ad designandos homines qui talem opinionem habent.