Garunna[1] sive Garumna[2] (Francice Garonne, Hispanice Garona) est flumen, quod in finibus Hispaniae oritur, unde per Franciam defluens Oceanum Atlanticum attingit. Illis temporibus, cum Caesar commentarios suos de bello Gallico conscriberet, Garunna Gallos ab Aquitanis dividebat.[3] Hodie autem limitem septentrionalem Gasconiae determinat.
Longitudo | 647 chm |
---|---|
Altitudo fontis | 1 870 m |
Decursus aquae | 700 m³/s |
Area systematis | 55 000 chm² |
Fons | Hispania-Francia |
Ostium | Oceanus Atlanticus |
Regio | Francia |
Mentio fluminis, de quo hic agitur, ab auctoribus Romanis satis saepe facta est, sed, utrum Garumna an Garunna an Garonna recte scribatur et dicatur, ambiguum esse videtur. Prima mentio apud Caesarem invenitur,[4] sed editorum alii[5] Garunnam, alii[6] Garumnam scribere volunt.[7] Qua forma usus Caesar hoc flumen commemoraverit, scire nequimus, nam non ipsius verba sed varias manuscriptorum plus minus mille annos recentiorum lectiones habemus. Si testimonium philologicum respiciamus, Garunna et Garonna formae iam saeculo IV testatae sunt.[8] Garumna autem forma multo recentior est, quippe quae non ante saeculum IX testatum sit.[9] Quod ad Caesarem attinet, plurima Belli Gallici manuscripta Garunnam, pauca autem Garumnam praebent. Utra igitur forma praeferenda sit? Variae sunt rationes, quibus Garunna forma praeferenda sit Garumnae:
Itaque Caesarem Garunnam et Garunnos scripsisse veri similius est quam Garumnam et Garumnos. Unde m littera nata sit, parum liquet.[12] Forsitan hic de vana correctione agatur. Nempe cum -mn- in sermone vulgari ad -nn- propenderet (e.g. antemna > antenna, autumnus > autunnus, somnus > sonnus, etc.), fortasse erant, qui Garumnam urbanius dici cogitarent quam Garunnam, praesertim cum fieri potuit, ut aliquot nomina vocabulaque fluvialia (Clitumnus, Interamna, amnis, peremnis) -mn- litterarum ordinem suggererent.
Longissima antiquis temporibus descriptio Garunnae apud Pomponium Melam reperitur:
Insuper Antros, insula in aestuario Garunnae prope Burdigalam sita, a Mela commemoratur,[13] quod aquis increscentibus pendeat et adtollatur. Quae insula non iam inveniri videtur, nisi eum significat locum, ubi Pharus Corduana hodie stat.
Fontes Garunnae multi sunt, sed flumen ex duobus maxime ramis distinctis consistere videtur, quorum utrique in Pyrenaeis montibus nascuntur: primus, "Riu Garona" dictus, prope Port de la Bonaigua surgit et per Vallem Aranam[14] defluit usque ad vicum Bossòst, ubi fines Franciae intrat; secundus, caput fluminis habitus propter abundantiam aquarum, de glaciario Maladetensi scaturit.
Cursu ad septentrionem converso Garunna a Valle Arana in fines Garunnae Superioris, praefecturae Franciae, evolutus Sanctum Beatum praeterfluit et haud procul a Ludguno Convenarum vectus Montem Regalem, Sanctum Gaudentem, Muretum praeterfluens ad Tolosam, caput praefecturae, pervenit.
In Tolosa vertit denique flumen ad Corum, et per Langonem portum et Burdigalam portum in Atlantico, licet minutiore dicere in Britannico, in immenso sinu defluit.
Onerariae naves hodie inter Langonem et Burdigalam navigant, sed eis cavendum est accedentes recedentesque aestus maritimi, qui magno impetu ventitent, et altitudine sub pontibus restringant.
Flumen Garunna dat nomen tribus praefecturis Franciae, inter quas Garunna Superior.
Fluvii qui in Garumnam influunt, a monte ad vallem :
Littera D tributarii qui ripam dextram accedunt ostenduntur, littera S ii ripam sinistram.
|
|
|
|
|
Communia praecipua praefecturis digesta quae Garumna praeterlabitur :