Caouinum[1] est potio fortis translaticia Aboriginum Brasiliae ex tempore ante Columbum. Sunt adhucqui hodie remotis et rusticis locis in Panama et America Meridionali conficiant. Caouinum fit ex mandioca fermentata, vel maizio, nonnumquam additis pomorum sucis. Tribus Cunarum Panamensis platanis utuntur.
Proprium est caouino ut impensum praecipuum coquatur, manducatur, et denique recoquatur ante fermentationem, ut enzyma in saliva amulum sacchara fermentabilia reddat (eodem pacto olim fiebat temetum Iaponicum).[2]
Quae sequuntur, pleraque ex Ioannis Lerii Historia navigationis in Brasiliam extracta, ad Tououpinambaultios vel Tupinambas spectant, qui litus medium Brasiliae saeculo XVI habitabant. Similem autem morem Brasilienses indigenae usque ad hunc diem praebent.
Paratio caouini (ut omnium alimentorum) erat munus muliebre tantum, nullis viris adiuventibus:
Potio evenit "subturbida et spissa ... ac fere lactis saporem imitatur". Caouinum sunt varietates et "rubea" et "alba" sicut vini, et pomis sapor tingi potest. Eadem prorsus ratione conficiunt similem potionem ex maizio (quod "auati" et "milii" nomine Lerius commemorat). Quoniam autem mandioca ac maizium "quolibet tempore in illa regione proveniunt, ideo quotienscumque visum est potum eiusmodi conficiunt tanta copia, ut semel plusquam triginta cados sexagenum sextariorum Parisiensium in ipsorum aedibus dispositos viderim". Quo dicto Lerius Europaeos potatores his verbis admonet: "Procul estote Germani, Flandri, Helvetii, omnesque adeo qui strenue potando palmam petitis. Vos enim audito barbarorum potandi modo sponte illis cessuros esse video:" unum solum, vel duos tranquille potare posse, sed caouinum frequentius maximis compotationibus bibi, a decem hominibus usque ad sescentos, nunnumquam ex compluribus oppidis; caouinum necessarium esse adhibitis solemnibus caeremoniis, praesertim cum captivus mactetur.[4]
Caouinum compotationibus apponere quoque mulieres contingit. Caouim magis delectabilis habetur tepidum, qua de causa feminae lentum ignem circa vasa medio foro reposita accendunt "ut potus ille tepescat ... Id ubi factum est, primum aperiunt cadum et poculorum loco cucurbitae amplae altera parte, quae tres Parisienses sextarios capiat hauriunt. Tum viri saltando ad illas accedunt, plenosque cyathos ab ipsarum manibus accipiunt, illaeque identidem bibunt et uno haustu plena pocula absorbent. Haustus vero tantisper repetunt dum in cadis omnibus vel una caou-in gutta restat. Tres dies et noctes continue bibentes" vidit Lerius Tououpinambaultios, hilares canentes, sibilantes, saltantes, choreas agitantes; viros usque adeo expletos potuque oppressos ut oneri ferendo impares essent; vomere ut bibant "quia incoepti certaminis defectio ignaviam argueret:" sed (mirabile dictu) inter bibendum nihil comedere, atque inter comedendum omnino non bibere.[4]
Lerius ait se cum comitibus suis conatum caouinum sine mandendo conficere, radices aliquot varietatum aypi et maniot (Manihot esculenta) cum quadam milii copia contusas fervefacientem, sed experientia eos edoxit stationem hanc non succedere, quo factum est ut paulatim aboriginali caouino assuevissent:
Simon de Vasconcellos in Chronica da Companhia de Jesu do estado do Brasil (1663) duodecim fere varietates caouini enumeravit, praecipue per materies digestas, quae materies sunt Spondias cytherea, aypi et manihot (varietates Manihot esculentae), Musa, Zea mays, Ananas comosus, Ipomoea batatas, Genipa americana, Anacardium occidentale; insuper e melle silvestri atque e saccharo; insuper varietas bacutinguy quem non definit, fortasse e fructu Platoniae insignis. Optime ex Anana comoso, sed maxima quantitate provenisse rettulit e cassuviis (fructibus Anacardii occidentalis)[6] cuius usum Andreas Thevetus iam anno 1558 descripserat. Idem Vasconcellos confectionem caouini e cassuviis breviter evoluit: