An chyf eghennow a omherdhyansow: 1. Lakkolith 2. Dik byghan 3. Batholith 4. Dik 5. Astell 6. Pibell 7. Lopolith
Furvyes yw karrygi tanek dhyworth magma teudh. Gwrys yw an magma linyel drefen tommder a ji mantel an Nor.
Pan dheu magna yn-mes dhe arenep an Nor, gelwys yw lava. Lava a yeynha dhe furvya karrygi kepar ha tuff ha basalt. An re ma yw karrygi loskvenydhyek. Karrygi ploutonek yw gwrys pan yeynha an magma yn lent dhe furvya karrygi yn-dann an arenep. Men growan yw ensampel.
Styr dororiethel
An ughella 16 km (10 mildir) a grestennen an Nor yw komposys a a-dro dhe 95% karrygi tanek gans gorher tanow a garrygi godhosek ha treusfurvek.
Karrygi tanek yw posek yn dororiethel drefen:
y hyllir rekna aga oos dhyworth dedhya radyometrek. Hemm a re kedhow a-dro dhe dedhya gweliow dororiethel ogas nag yw tanek;
tipek yw aga gnasow a gerghynnedh tektonek komparek;
Karrek danek furvyes a vagma a yeynhas yn lent a ji an Nor yw gelwys ploutonek po omherdhyansus. Ensamplow a eghennow karrygi tanek ploutonek yw gabbro, diorit, ha men growan. An golinyans a dhiskwedh tylleryow dyffrans le may hwra karrygi ploutonek furvya.
Karrek danek gwrys a lava a galesha war arenep an Nor yw gelwys karrygi esherdhyek po loskvenydhyek. Ensamplow yw basalt, andesit, rhyolit, tuff, obsidian, ha men pumys.
Magma yw gwrys a atomow ha molekulow a vonyow teudhys. Pan yeynha magna an taomow ha molekulow a dhasorden dhe furya gwrysow monyow. Karrek a furv pan wra gwrysow tevi warbarth. Kanndir (quartz) yw onan a'n chyf monyow askorrys gans ober tanek. Gwrys yw a silika (SiO2), an molekulen voyha kemmyn yn monyow tanek.
Monyow
An brassa rann a'n monyow a wra karrygi tank yw a'n eghennow ma:
Olivin
Pyroksen
Amfibol
Mika
Gwrysven
Kanndir
Oksidow
Komposyans kymygiethel
Y hyllir klassa karrygi tanek herwydh aga hymygieth. An chyf eghennow yw:
Mafik: moon silikat po karrek danek rych yn magnesiom ha horn.
