D Vaahn va Italie;
D Vaahn va Italie;

Italie[1] (amplisch: Repubblica Italia) es ö Land em Südeuropa. D Republik litt injeklemmt tösche mierere Deelmere der Meddelmeeres, wäe dr Adriatisches Meer (em Oste), Ionisches Meer (em Südoste), Tyrrhenisches Meer (em Südweste) unn dr Ligurisches Meer (em Nordweste). Di Inseln Sizelie, Sardinie unn dr Franzüsesche Korsika bejrenze di westlische Meere. Öt Land hat en langjereckte Form unn öt es jrüßdeels berjrich. Va Kalabrie bis d Stad Genova in Ligurie litt de berjrücke va di Appenine. De Alpe jrenz va doa aaf en förme d Jrenz mit d Länger Frankrich em Weste, Däe Schweijz en Österrich em Norde en däe Schlowenien em Oste. D Berje dr Alpen sinn bes zo 4.635 Meter huh (dr Matterhorn op d Jrenz mit däe Schweijz es d hükßde Stelle des Landes.) Töösche di Berje en di Appenine litt dr flaache Po-Ebene. Öt jüüv ooch noch zwee Ministaate in Italie: San Marino unn d Vatikanstad in d italienische Hauptstadt Rom. 2016 wonnde do 60.599.936 Lüh op 301.339 KM². Domit jüüv öt eng Deechde va 204,7/KM².

Jliidereng

D Rejiunen ä Italie;

Italie es verdeelt ä 20 Rejiunen:

Jesjischde

Italie hat eng sihr lange Jesjischde. D italienische Sprooch däe jekalld wääd in öt Land, schtammt uus däe Ziit dat d Latinische Volk sisch niederjelasse hat an dr Adriatische kust. Anger Völker däe in Italie läävde, sinn d Etruske, Apulier, Ligurier, Sabiner unn, in dr Po-Ebene d Keltische Gallier. D dominante Kultur wääd jedoch d Latinische. Öt Latinische Volk voreenigte sisch zom, in d Gesjichde, sihr bekannde Romänen, genannd noh d Stadt Rom. Va dieser Stadt ous eröwwerden de Romäne Etruskische Gebiete in dr Toskan un Umbrie, spääter ooch dr Po-Ebene. Sihr fröh eröwwerden sie deler va Südeuropa, ävver d Gebiete nördlisch d Alpen könnten sie vüül minder leech eröwwern dörsch Kriische mit d lokalen germanischen unn keltische Völkern. Jrüße Deler va Frankrich unn ooch öt aw Belsch dagegen wääde schneller eröwwerd rum öt Joohr 0, sowie ooch öt Rhingland.

In 476 AD wääd öt West-Romänische Rich zom Fall jebraach dörsch Invasiune va Germane. Rom bliev äwwer wichtig als relijiuse unn Päpstlisches Zentrum. D Stadt wääd Zentrum dr rilletiv nüüh Kristlische Kirsche, die jez als Katholesch aanjedeut wääd. Dr Einflöß in janz Europa wor aanfängjelisch jedoch jering. Öt jüüv ooch kengem 'italienische Staat'. Öt Land wor verdeelt in mierere klengen Staaten.

Ä anger wichtije Ziet wor de Renaissance. Mitnahm Städte wie Florence blühde. Öt wor d Ziet va Wöötlisch, d Wiederjebuut va d Jrechisch-Romänische Vorziet. Öt jüüv domols vüül Interesse för Kunst, vorzietlische Kultur unn Wisseschaff. Eng sihr bekannde Persun wor Leonardo da Vinci, dae hüüksche Daag aanjeseht wääd als Jenie, weje sinn Entdeckungen, Inventiunen, Schriewe usw.

Öt Italie va hüüksche Daag entstand in 1861, als dr König va Savoye, opp d Jrenz tösche Frankrich unn (Nord-)Italie, öt Königrich Italie verköndijet. D Bezühunge mit d päpstlische Autorität wor schwer, weil deren Staat dr italienische Staat mittendörsch broch. Enge Kreeg hat als Folge, dat Rom d italienische Hauptstadt wääd. 1922 wor Diktator Benito Mussolini aan d Maach gelangt. Sinn fascistischen Regime bliiv bis 1943, in dr zweete Weltkriisch zom Maach. Er es in 1946 exekutiirt wäede dörsch engen wötende Schare. Ouch dat Joohr wääd öt Königrich opjejiiwwe. 50'er Joohre wääd Italie Mitjliid dr Navo unn dr Europäische Jemengschaff.

Websigge

 Commons: Italie – Album mit Bilder, Filemche un Tön op Wikimedia Commons
  1. Heinrich Koch: Kölsche Verzällcher. II. Bändchen. Köln, 1909, S. 38