Sistem saraf punjer (SSP) ngambah utek (Latin: ensephalon) lan sungsum balung mburi (Latin: medulla spinalis). Kaloroné wujud organ kang lunak banget, kanti fungsi kang wigati banget mangka perlu perlindungan. Saliyané cumplung lan ruas-ruas balung mburi, utek uga dilindungi 3 lapisan selaput meninges. yèn membran iki kena infeksi mangka bakal dadi radang kang ingaran meningitis.^[1]

Katelu lapisan membran meninges saka jaba marang jero ya iku minangka kaya mengkene:

1. Durameter; kasusun saka 2 lapisan, kang paling jaba nyatu kanti cumplung minangka endostium, lan lapisan liya minangka duramater kang gampang dicopot saka balung sirah. Ing antarané balung sirah karo duramater ana bolongan epidural.
2. Arachnoidea mater; ingaran mangkono amarga wujudé kaya omah gorogati. Ing jerone ana cuwèran kang ingaran liquor cerebrospinalis; meh kaya cuwèran limfa kang ngisi sela selane membran araknoid. Fungsi selaput arachnoidea ya iku minangka bantalan kanggo nglindungi utek saka bahaya kerusakan mékanik.
3. Piameter. Lapisan paling jero kang duwé wujud disesuaikake kanti lipatan-lipatan lumah utek.

Otak lan sungsum balung balung buri duwé 3 materi esensial ya iku:

1. awak sèl kang minangka pérangan materi klawu (substansi grissea)
2. serabut saraf kang minangka pérangan materi putih (substansi alba)
3. sèl-sèl neuroglia, ya iku jaringan ikat kang mapan ing antarané sèl-sèl saraf ing jero sistem saraf punjer

Sanajan utek lan sungsum balung buri duwé materi padha nanging susunane béda. Ing utek, materi kelabu mapan ing pérangan jaba utawa kulite (korteks) lan pérangan putih mapan ing tengah. Ing sungsum balung buri pérangan tengah wujud materi kelabu kang wujudé kupu-kupu, wondene pérangan korteks wujud materi putih.

Otak duwé lima pérangan utama, ya iku: utek gedhé (serebrum), utek tengah (mesensefalon), utek cilik (serebelum), sungsum sambung (medulla oblongata), lan kreteg varol.

• Otak gedhé (serebrum)

  Otak gedhé duwé fungsi sajrone pengaturan sekabehane aktivitas mental, ya iku kang ana kaitane karo kapinteran (intelegensi), ingatan (memori), kesadaran, lan pertimbangan.

  Otak gedhé wujud sumber saka sekabehane kagiyatan utawa obahan sadhar utawa jumbuh karo kekarepan, sanajan ana uga pira-pira obahan refleks utek. Ing pérangan korteks utek gedhé kang wernané klawu ana pérangan panampa rangsang (area sensor) kang mapan ing pérangan mburi area motor kang fungsine ngatur obahan sadhar utawa merespon rangsangan. Saliyané iku ana area asosiasi kang ngubungake area motor lan sensorik. Area iki duwé peran sajrone prosès sianu, nyimpen ingatan, gawé kesimpulan, lan sianu pira-pira basa. Ing sakiwa-tengené kaloro area mau ya iku pérangan kang ngatur kagiyatan psikologi kang luwih dhuwur. Misale pérangan ngarep wujud punjer prosès kanggo mikir (ya iku ngeleng- eleng, analisis, maca, kreativitas) lan émosi. Pusat pandelengan ana ing pérangan buri.

• Otak tengah (mesensefalon)

  Otak tengah mapan ing ngarep utek cilik lan kreteg varol. Ing ngarep utek tengah ana talamus lan klanjer hipofisis kang ngatur makarya klanjer-klanjer endokrin. Pérangan dhuwur (dorsal) utek tengah wujud lobus optikus kang ngatur refleks mata kayat penyempitan pupil mata, lan uga wujud punjer pangrungon.

• Otak cilik (serebelum)

  Serebelum duwé fungsi utama jero koordinasi obahan otot kang kadadéan kanthi sadhar, keseimbangan, lan posisi awak. yèn ana rangsangan kang ngrugekake utaw mbebayani mangka obahan sadhar kang normal ora mungkin dilakokake.

• Sungsum sambung (medulla oblongata)

  Sungsum sambung duwé fungsi ngeterake impuls kang teka saka medula spinalis tumuju marang utek. Sungsum sambung uga ngaruhi kreteg, refleks fisiologi kaya detak jantung, tekanan getih, volume lan kecepetan respirasi, obah piranti pencernaan, lan sekresi klanjer pencernaan.

  Saliyané iku sungsum sambung uga mengatur obah refleks kang kang liya kaya ta wahing, watuk, lan kedhep.

• Kreteg varol (pons varoli)

  Kreteg varol isiné serabut saraf kang ngehubungake utek cilik pérangan kiwa lan tengen, uga ngehubungake utek gedhé lan sungsum balung buri.^[2]

Ing penampang melintang sungsum balung mburi ketok pérangan jaba kanti warna putih, wondene pérangan jero awujud kupu-kupu lan kanti warna kelabu. Ing penampang melintang sungsum balung mbur ana pérangan kaya swiwi kang kapérang atas swiwi nduwur ingaran tanduk dorsal lan swiwi ngisor ingaran tanduk ventral. Impuls sensori saka reseptor dihantar lumebu marang sungsum balung mbur lewati tanduk dorsal lan impuls motor metu saka sungsum balung mburi lumantar tanduk ventral tumuju efektor. Ing tanduk dorsal ana badan sèl saraf penghubung (asosiasi konektor) kang bakal nampa impuls saka sèl saraf sensori lan bakal menghantarkannya marang saraf motor

Cithakan:Sistem saraf