Gulfura (fræðiheiti: Pinus ponderosa[2][3][4]) er mjög stór furutegund með breytilegt búsvæði í vesturhluta N-Ameríku. Þetta er útbreiddasta furutegundin í N-Ameríku.[5]
Hún var fyrst kynnt til nútíma vísinda 1826 í austur Washington nálægt núverandi staðsetningu Spokane (en hún er opinbert einkennistré bæjarins). Þá greindi David Douglas hana sem Pinus resinosa. Douglas áttaði sig 1829, á að hann væri með nýja furutegund meðal eintaka sinna og gaf henni nafnið Pinus ponderosa[6] vegna þungs viðarins. 1836 var því formlega skráð og lýst af Charles Lawson, skoskum ræktunarmanni.[7] Það er formlegt ríkistré Montana.[8]
Gulfura er stórt tré. Börkurinn hjálpar til við að aðgreina þessa tegund frá öðrum tegundum. Fullorðin til öldruð tré eru með gulan til rauðgulan börk í breiðum til mjög breiðum flögum með svörtum sprungum. Yngri tré eru með svarbrúnan börk. Gulfuru undirtegundirnar fimm, þekkjast á einkennandi skær-grænum nálunum (samanber blágrænar á Pinus jeffreyi). [9][10][11]
Mönnum ber ekki alveg saman um lyktina af gulfuru, en það er meir eða minna terpentína (aðallega terpenarnir alpha- og beta-pinenes, og delta-3-carene).[12] Sumir vilja meina að hún hafi enga einkennandi lykt.[13]
„The National Register of Big Trees“ telur gulfuru sem nær 72m hæð og 820sm í ummál.[14] Janúar 2011 var gulfura í Rogue River–Siskiyou National Forest í Óregon var mæld með laser og reyndist 81.79 m há. mælingin var gerð af Michael Taylor og Mario Vaden, frá Oregon. Tréð var klifið 13 október 2011, af „Ascending The Giants“ (trjáklifurfyrirtæki í Portland, Oregon) mælt beint með málbandi; 81.77 m á hæð.[15][16] Þetta gerir gulfuru aðra hæstu furutegundina eftir Pinus lambertiana.
Gulfura er almennt fjallategund. Hinsvegar, finnst hún á bökkum Niobrara-ár í Nebraska. Stakir lundir eru í Willamette-dal í Oregon og í Okanagan-dal og Puget-sundi í Washingtonfylki. Lundir eru í lágum dölum í Bresku-Kólumbíu norður að vatnasvæði Thompson, Fraser og Columbia áa. Gulfura þekur 80%,[17] Black Hills í Suður-Dakota. Hún finnst í lágum fjöllum og toppum meðalhárra fjalla í norður, mið og suður, Klettafjöllum, í Fossafjöllum, í Sierra Nevada, og í hafrænum svæðum Strandfjöll. Í Arizona, er hún ríkjandi í Mogollon Rim og dreifð á Mogollon Plateau og meðalháum fjallatoppum í Arizona og New Mexico. Hún vex ekki í Mexíkó.[18]
Brunahringrás fyrir gulfuru er 5 til 10 ár, þar sem náttúruleg íkviknun hefur skógarelda með litlum skaða.[19]
Nálar Pinus ponderosa eru eina þekkta fæða lirfu gelechiid fiðrildisinsChionodes retiniella.[20]Grosmannia clavigera smitast í við P. ponderosa úr göngum allra tegunda ættkvíslarinnar Dendroctonus, sem hefur gert mikinn skaða (Bandaríkjunum).
↑„BSBI List 2007“. Botanical Society of Britain and Ireland. Afrit af upprunalegu(xls) geymt þann 25. janúar 2015. Sótt 17. október 2014.
↑Safford, H.D. 2013. Natural Range of Variation (NRV) for yellow pine and mixed conifer forests in the bioregional assessment area, including the Sierra Nevada, southern Cascades, and Modoc and Inyo National Forests. Unpublished report. USDA Forest Service, Pacific Southwest Region, Vallejo, CA, [1]
↑Lauria, F. (1996). The identity of Pinus ponderosa Douglas ex C. Lawson (Pinaceae). Linzer Biologische Beitraege.
↑The agriculturist's manual: being a familiar description of agricultural plants cultivated in Europe. Edinburgh U.K.: William Blackwood and Sons. 1836.
↑Dickson, Tom. „Ponderosa Pine“. Montana Outdoors. Montana Fish, Wildlife & Parks. Afrit af upprunalegu geymt þann apríl 29, 2015. Sótt 18. febrúar 2015.
↑Fattig, Paul (23. janúar 2011). „Tallest of the tall“. Mail Tribune. Medford, Oregon. Afrit af upprunalegu geymt þann 23. september 2012. Sótt 27. janúar 2011.
Conkle, MT; Critchfield, WB (1988). „Genetic variation and hybridization of ponderosa pine“. Í Baumgartner, DM; Lotan, JE (ritstjórar). Ponderosa pine the species and its management. Cooperative Extension, Washington State University. bls. 27–44.
Critchfield, WB (1984). „Crossability and relationships of Washoe Pine“. Madroño. 31: 144–170.
Critchfield, WB; Allenbaugh, GL (1965). „Washoe pine on the Bald Mountain Range, California“. Madroño. 18: 63–64.
Haller, JR (1962). Variation and hybridization in ponderosa and Jeffrey pines. University of California Publications in Botany. 34. árgangur. bls. 123–166.
Haller, JR (1965). „The role of 2-needle fascicles in the adaptation and evolution of ponderosa pine“. Brittonia. 17 (4): 354–382. doi:10.2307/2805029. JSTOR 2805029.
Lauria, F (1991). „Taxonomy, systematics, and phylogeny of Pinus subsection Ponderosae Loudon (Pinaceae). Alternative concepts“. Linzer Biol. Beitr. 23 (1): 129–202.
Lauria, F (1996). „The identity of Pinus ponderosa Douglas ex C.Lawson (Pinaceae)“. Linzer Biol. Beitr. 28 (2): 999–1052.
Lauria, F (1996). „Typification of Pinus benthamiana Hartw. (Pinaceae), a taxon deserving renewed botanical examination“. Ann. Naturhist. Mus. Wien. 98 (B Suppl.): 427–446.
Mirov, NT (1929). „Chemical analysis of the oleoresins as a means of distinguishing Jeffrey pine and western yellow pine“. Journal of Forestry. 27: 176–187.