Mumbai
Bombay | |
---|---|
Metropolitano a Siudad | |
Nagsasabtan: 18°58′30″N 72°49′33″E / 18.97500°N 72.82583°ENagsasabtan: 18°58′30″N 72°49′33″E / 18.97500°N 72.82583°E | |
Pagilian | India |
Estado | Maharashtra |
Distrito | Siudad ti Mumbai Suburbano a Mumbai |
Gobierno | |
• Munisipal a komisionado | Sitaram Kunte[1] |
• Mayor | Sunil Prabhu (SS) |
Kalawa | |
• Metropolitano a Siudad | 603 km2 (233 sq mi) |
Kangato | 14 m (46 ft) |
Populasion | |
• Metropolitano a Siudad | 12,478,447 |
• Ranggo | 1st |
• Densidad | 20,694/km2 (53,600/sq mi) |
• Metro | 18,414,288 |
Dagiti pagsasao | |
• Opisial | Marathi[5] |
Sona ti oras | UTC+5:30 (IST) |
PIN | 400 xxx |
Kodigo ti telepono | 9122-XXXX XXXX |
Panagrehistro ti karro | MH 01—03 |
Website | www |
Ti Mumbai /mʊmˈbaɪ/, dati nga ammo a kas ti Bombay, ket isu ti kapitolio a siudad iti estado ti India a Maharashtra. Isu daytoy ti kaaduan ti populasion a siudad idiay India, ken ti maikapat a kaaduan ti populasion a siudad iti lubong, nga adda ti dagup ti metropolitano a lugar a populasion iti agarup a 20.5 a riwriw. A maiaraman ti kaarrubana nga urbano a luglugar, a mairaman dagiti siudad ti Navi Mumbai ken Thane, maysa daytoy kadagiti kaaduan ti populasion a urbano a rehion iti lubong.[6] Ti Mumbai ket naisanglad idiay laud nga aplaya iti India ken adda ti naadalem a masna a pagsangladan. Idi 2009, ti Mumbai ket nanaganan idi a kas maysa a Alpha asiudad ti lubong.[7] Isu pay daytoy ti kabaknangan a siudad idiay India,[8] ken adda ti kangatuan a GDP iti ania man a siudad idiay Abagatan, Laud wenno Tengnga nga Asia.
Dagiti pito nga is-isla a nagbukel ti Mumbai ket nagibalayan dagiti komunidad ti mangngalap a kolonia. Para kadagiti napalabas a siglo, dagiti isla ket ket tinengtengngel dagiti nagsasaruno a patneng nga imperio sakbay a naibbatan kadagiti Portuges ken ti sinaruno ti Kompania ti Britaniko a Daya nga India. Idi las-ud ti maika-18 a siglo, ti Mumbai sinukogan manen babaen ti Hornby Vellard a gandat,[9] a nagaramid ti panakaala manen dagiti lugar a nagbaetan dagiti pito a konstituente nga is-isla manipud iti baybay.[10] Daytoy ket nalpas idi 1845, ti gandat ket ti pannakairaman ti panagipatakder kadagiti nangruna a kalsada ket perokaril ket nangbalbaliw ti Bombay iti maysa a nangruna a puerto idiay Baybay Arabiano. Ti ekonomiko ken edukasinal a panagrangrang-ay ket isu ti nagipakpakitaan ti siudad idi las-ud ti maika-19 a siglo. Daytoy ket nagbalin a napigsa a batayan para iti panagwayawaya a tinay iti India idi las-ud ti nasapa a maika 20 a siglo. Idi nagbalin a nawaya ti India idi 1947, ti siudad ket nainkorporado iti Bombay nga Estado. Idi 1960, kalpasan ti Samyukta Maharashtra a tignay,ti maysa a baro nga estado ti Maharashtra ket napartuat idi ti Bombay a kas ti kapitoliona. Ti siudad ket nanaganan iti Mumbai idi 1996,[11] ti nagan a naala manipud iti Koli a diosen—Mumbadevi.
Ti Mumbai ket isu ti komersio ken liwliwa a kapitolio iti India, daytoy ket maysa pay kadagiti 10 a kalaingan iti lubong a a sentro ti komersio iti termino iti sangalubongan a panagayos ti busbos,[12] nga agpatpataud kadagiti 5% iti GDP ti India,[13] ket banagan para iti 25% iti maipataud ti industria, 70% iti maipapan ti baybay a komersio idiay India (Mumbai Port Trust & JNPT),[14] ken 70% iti pundo a naibaybayad iti ekonomia iti India.[15] Ti siudad ket pangbalayan kadagiti nangruna nga instituto ti busbos a kas ti Reserve Bank of India, ti Bombay Stock Exchange, ti National Stock Exchange of India, ti SEBI ken ti korporado a kuartelan dagiti nadumaduma a kompania ti India ken dagiti multinasional a korporasion. Daytoy ket pangibalayan pay dagiti kangrunaan a sientipiko ken nuklear nga instituto ti India a kas ti BARC, NPCL, IREL, TIFR, AERB, AECI, ken ti Departamento ti Atomiko nga Enerhia. Ti siudad ket ibalayanna pay ti Hindi ti India (Bollywood) ken Marathi nga industri a ti pelikuka ken telebision. Dagiti opurtunidad ti negosio ti Mumbai, ken ti pay pannakabalin ti panakamatgedan ti nagatngato a pagalagadan ti biag,[16] ket mangaw-awis kadagiti peregrino manipud kadagiti amin apaset ti India ken, iti gapuna daytoy, makaararamid ti siudad a kas maysa a pagtunawan ti puli kadagiti adu a komunidad ken dagiti kultura.
Ti Mumbai ket naam-ammuan a kas maysa a sekular a siudad. Nupay kasta daytoy ket nakasagaba kadagiti nadumaduma a panagraut dagiti terorista manipud iti rugi ti maika-20 a siglo. Adda dagiti adu a natnatay ket nakapukawan dagiti tagikua iti maipapan ti komunidad a riribok idi 1992–93, ken dagiti panagbomba idi 1993 .
Ti nagan a Mumbai ket naala manipud iti Mumba wenno Maha-Amba—ti nagan ti Koli a diosen a ni Mumbadevi—ken Aai, "ina" iti pagsasao a Marathi.[17]
Ti kadaanan a naam-ammuan a nagnagan ti siudad ket Kakamuchee ken Galajunkja; dagitoy ket sagpaminsada pay laeng a maus-usar.[18][19] Ni Ali Muhammad Khan, idiay Mirat-i-Ahmedi (1507) ket nangibagbaga ti siudad a kas ti Manbai.[20] Idi 1508, ti Portuges a mannurat a ni Gaspar Correia ket nagus-usar ti nagan a Bombaim, iti sinuratna a Lendas da Índia ("Sarsarita iti India").[21][22] Daytoy a nagan ket mabalin a nagtaud a kas ti Daan a Portuges a sarita ti bom baim, a kayatna a sawen ket "nasayaat a bassit a luek",[23] ken ti Bombaim ket kanayon pay laeng a maus-usar iti Portuges.[24] Idi 1516, ti maysa Portuges nga eksplorador a ni Duarte Barbosa ket nagus-usar ti nagan a Tana-Maiambu: ti Tana ket mabalin a nagibagbaga ti kaasidegna a lugar ti Thane ken ti Maiambu iti Mumbadevi.[25]
Dagiti dadduma pay a panangibaga a nairehistro idi maika-16 ken maika-17 a sigsiglo ket mairaman ti: Mombayn (1525), Bombay (1538), Bombain (1552), Bombaym (1552), Monbaym (1554), Mombaim (1563), Mombaym (1644), Bambaye (1666), Bombaiim (1666), Bombeye (1676), and Boon Bay (1690).[24][26] Idi kalapasan ti panakaala ti Britaniko ti siudad idi maika-17 a siglo, ti Portuges a nagan opisial nabaliwan naiyulog iti Ingles a kas tiBombay.[27]
Babaen ti naladaw a maika-20 a siglo, ti siudad ket naam-ammuan idin a kas ti Mumbai wenno Mambai iti Marathi a pagsasao, ti Konkani, Gujarati, Kannada ken Sindhi a kas ti Bambai iti Hindi, Persiano ken Urdu. Ti Ingles a nagan ket opisial a nasukatan ti Mumbai idi Nobiembre 1995.[28] Daytoy ket nagbanagan ti panagiawawis ti Marathi a nationalista a partido a Shiv Sena a nangabak ti estado a panagbuto iti Maharashtra ken nangipadpada kadagiti kapadpada a panagsukat kadagiti nagan ti ballasiw ti pagilian. Ti maysa a teoria ket naisingasing a ti "Bombay" ket ti nadadael idi nga Ingles a bersion iti "Mumbai" ken ti di kinaykayat a legado ti Britaniko a kolonial a turay. Ti panagiduron ti panaginagan manen ti Bombay ket maysa idi a paset ti dakdakkel a tignay ti panagpapigsa ti Marathi a kinasiasino idiay Maharashtra a rehion. Nupay kasta, ti siudad ket inbagbagaan pay laeng a kas ti Bombay baben dagiti agtataeng ken dagiti pay Indiano a nanipud kadagiti sabsabali a rehion.[29] Nuay kasta, ti panangibaga ti nagan ti siuadad a saan a kas ti Mumbai ket nagbalin daytoy a kontrobersial, a nangbanagan dagiti managrikna a pannakaunget a sagpaminsan pay iti naranggas a kasasaad ti politiko.[30][31]
Ti sapsap a nadayeg nga etimolohia ti Bombay ket agtengtengngel a naala manipud iti maysa a Portuges a nagan a kayatna a sawen ket "nasayaat a luek". Daytoy ket naibatay kadagiti kinapudno a ti bom ket Portuges para iti "nasayaat" ken baía (wenno arkaiko a pannakailetra a bahia) a kayatna a sawen ket "luek". Nupay kasta, daytoy a literal a patarus ket saan a husto iti gramatiko a henero, a ti bom ket para iti lalaki, bayat a ti baia ket para iti babai; ti husto a pannakaibaga iti Portuges iti "nasayaat a luek" ket ti boa ba(h)ia. Iti pannakaibaga daytoy, ti baim ket arkaiko, a maskulino a balikas para iti "bassit a luek".[23]
Ti Portuges nga eskolar a ni José Pedro Machado iti sinuratna a Dicionário Onomástico Etimológico da Língua Portuguesa (1981; "Portuges a Diksionario iti Onomastika ken Etimolohia"), ket kasla mangilikud ti "Bom Bahia" a hipotesis, a nagisingasing a ti kaada ti luek lket naiparparna laeng (a saan anakaibatayan iti toponimo) ken nagiturong daytoy kadagiti panakaallilaw, a ti panaginagan a (bahia; "bay") ket kammasapulan a paset iti Portuges a nagan.[32]
((cite web))
: Ad-adu ngem maysa kadagiti |accessdate=
ken |access-date=
ti nainaganan (tulong)
((cite web))
: Ad-adu ngem maysa kadagiti |accessdate=
ken |access-date=
ti nainaganan (tulong)Panagtaripato ti CS1: bot: di ammo ti kasasaad ti kasisigud nga URL (silpo)
Dagiti midia a mainaig iti Mumbai iti Wikimedia Commons