Azerbaijan Khiung-fò-koet Azərbaycan Respublikası | |
---|---|
Koet-kô: Azərbaycan marşı "Azerbaijan chin-hàng-khiuk" | |
Sú-tû lâu chui-thai sàng-sṳ | Baku |
Kôn-fông ngî-ngièn | Azerbaijan-ngî |
Chṳn-fú | tân-yit-chṳ, pan-chúng-thúng-chṳ, khiung-fò-koet |
• chúng-thúng | Ilham Aliyev |
• fu-chúng-thúng | Mehriban Aliyeva |
• chúng-lî | Ali Asadov |
• Koet-mìn Ngi-fi ngi-chóng | Sahiba Gafarova |
Li̍p-fap kî-koân | Koet-mìn Ngi-fi |
Mien-chit | |
• Chúng-khiung | 86,600 km2 (33,400 sq mi) (thi 112 miàng) |
• súi-vet (%) | 1.6 |
Ngìn-khiéu | |
• 2021-ngièn kû-kie | 10,130,100 (thi 90 miàng) |
• Me̍t-thu | 115/km2 (297.8/sq mi) (thi 99 miàng) |
GDP (PPP) | 2019-ngièn kû-kie |
• Chúng-khiung | $189.050 sṳ̍p-yi |
• Phìn-kiûn | $18,793 |
GDP (miàng-ngi) | 2019-ngièn kû-kie |
• Chúng-khiung | $45.284 sṳ̍p-yi |
• Phìn-kiûn | $4,498 |
Gini (2008-ngièn) |
33.7 chûng |
HDI (2019-ngièn) |
0.756 kô · thi 88 miàng |
Chhièn | Azerbaijan manat (₼) (AZN) |
Sṳ̀-khî | UTC+4 (AZT) |
Sṳ̀-kiên kiet-sṳt | dd.mm.yyyy (CE) |
Khôi-chhâ fông-hiong | yu |
Thien-fa khî-ho | +994 |
ISO 3166 thoi-ho | AZ |
Táng-kip Mióng-vet | .az |
Azerbaijan Khiung-fò-koet (Azerbaijan-ngî: Azərbaycan Respublikası) he yit-ke vi-yî ngoi Kavkaz tûng-phu ke khiam Thai-liu̍k ke Chúng-thúng chṳ, Hièn-fap Khiung-fò chṳ ke koet-kâ, só chhú thi-khî he lièn-chiap tûng êu fò Sî-Â ke sṳ̍p-sṳ lu-khiéu [chu 1], tûng-lìm Lî-hói, nàm chiap Iran, sî piên fò Armenia, Thú-ngí-khì khi̍p Gruzia vì lìn, pet kie Ngò-lò-sṳ̂. Azerbaijan ke yit-khoài fî thi Nakhchivan chhṳ-chhṳ Khiung-fò-koet, lâu Thú-ngí-khì tûng-pet-phu yû séu thon chiap-yòng. koet miàng lòi-chhṳ yî kú Pô-sṳ̂-ngî, yi vì “ fó ke koet-kâ ”[1].
Azerbaijan Mìn-chú Khiung-fò-koet yî 1918-ngièn chang-sṳt siên-pu thu̍k-li̍p, sṳ̀n-vì thi-yit-ke yî mu̍k sṳ̂ lìm tsam chhie̍t thai-tô-sú ke sṳ siu̍k fa mìn-chú Khiung-fò-koet [2], ya-he thi-yit-ke yû kô khia̍k fò hi khia̍k yen fò hien-thoi Thai-ho̍k ke mu̍k sṳ̂ lìm koet-kâ [3]. Azerbaijan yî 1920-ngièn pìn ngi̍p Sû-lièn sṳ̀n-vì yit-ke sa-fi chú-ngi koet-kâ[4][5], Azerbaijan chhai Sû-lièn kié-thí chhièn ke 1991-ngièn 10-ngie̍t thu̍k-li̍p. 1991-ngièn 9-ngie̍t, Azerbaijan khí-yû châng-ngi ke yî Armenia ngìn vì-chú-thí ke na̍p kô ngì nok - khà là pâ het khî-vet chhùng sṳ̂n liáu kì-têu chhṳ ngien sióng-yeu thu̍k-li̍p kien-koet ke siên-ngièn, chit Nagorno-Karabakh Khiung-fò-koet[6]. Chhṳ 1991-ngièn ke Nagorno-Karabakh chan-châng pau-fat yî-lòi Nagorno-Karabakh Khiung-fò-koet chhòi chang-sṳt thu̍k-li̍p yun-chok, chṳ̂-chhièn chhai fap-lî sông pûn Koet-chi kóng-fàm ngin chok he Azerbaijan ke liâng-thú, chhṳ̍t-to chan sṳ kiet-suk, chhai Êu-chû ôn-chhiòn lâu ha̍p-chok chû-chṳt ke thûi-thûng hâ, chhiu khì thi-vi kîn-ko chûng thàm-phan yí-kîn kié-kiet, Nagorno-Karabakh Khiung-fò-koet chhai sṳ̍t-chi sông chhí-tet thu̍k-li̍p [7][8][9][10].
Chú-khièn koet-kâ | Albania· Andorra· Armenia1· O-thi-li· Azerbaijan1· Pet Macedonia· Belarus· Pí-li-sṳ̀· Bosnia lâu Herzegovina· Bulgaria· Croatia· Cyprus1· Chhia̍p-khiet· Tân-ma̍k· Estonia· Fûn-làn· Fap-koet· Gruzia1· Tet-koet· Hî-lia̍p· Hiûng-ngà-li· Pên-tó· Ireland· Yi-thai-li· Kazakhstan1· Latvia· Liechtenstein· Lithuania· Luxembourg· Malta· Moldova· Monaco· Montenegro· Hò-làn· Nò-vî· Pô-làn· Phù-thò-ngà· Romania· Ngò-lò-sṳ̂1· San Marino· Serbia· Slovakia· Slovenia· Sî-pân-ngà· Sui-tiên· Sui-sṳ· Thú-ngí-khì1· Ukraina· Yîn-koet· Vatican | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Phu-fun sṳ̀n-ngim koet-kâ | |||||||||
Hói-ngoi liâng-thi |
| ||||||||
Khì-thâ chú-khièn sṳ̍t-thí | Êu-chû Lièn-mèn · Malta Khì-sṳ-thòn | ||||||||
1 Phu-fun chhai Êu-chû, yit-pân ngin-vì he Êu-chû ke yit phu-fun. |
Koet-kâ | Abkhazia1 4· Afghanistan· Âi-khi̍p5· Â-lâ-pak Lièn-ha̍p Thai-kûng-koet· Artsakh1· Azerbaijan4· Bahrain· Bangladesh· Bhutan· Mùng-kú· Vùn-lòi· Cyprus4· Palestine Koet1 2· Hòn-koet· Armenia· Fî-li̍t-pîn· Yok-tan· Yin-nì6· Yin-thu· Iran· Iraq· Yî-set-lie̍t· Ngi̍t-pún· Kampuchea· Kazakhstan4· Kuwait· Kyrgyzstan· Nàm Ossetia1 4· Laos· Lì-pâ-nun· Ngò-lò-sṳ̂4· Mâ-lòi-sî-â· Maldives· Mién-thien· Nepal· Ye̍t-nàm· Oman· Pet Cyprus1 4· Pakistan· Qatar· Gruzia4· Saudi Â-lâ-pak· Sîn-kâ-pô· Sri Lanka· Si-li-â· Thòi-vân1 3· Tajikistan· Tûng Timor6· Thai-koet· Pet Chêu-sién· Chûng-koet· Thú-ngí-khì4· Turkmenistan· Uzbekistan· Yemen | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Khì-thâ liâng-thú |
| ||||||
1. M̀-he Lièn-ha̍p-koet ke sṳ̀n-yèn-koet. 2. Chhiáng khon Palestine mun-thì. 3. Chhiáng khon Thòi-vân mun-thì. 4. Ya-he Êu-chû ke yit phu-fun. 5. Ya-he Fî-chû ke yit phu-fun. 6. Ya-he Thai-yòng-chû ke yit phu-fun. |