Ita ha'e opa umi mba'e atãva hetaite mba'ehekove'ỹva ku'ígui ijapopyréva.[1] Ha'e opamba'e atãva ha joapýva ha'éva mba'ehekove'ỹva jehe'a ha ndaha'éiva yvypóra rembiapo. Ñande Yvy ijapekue itágui ijapopyre, upéicha avei heta yvóra ha yvága mba'e ambuéva ojoguáva ñande Yvýpe.[2]
Itakuéra jepivénte oñemohenda irundy atýpe: ita tatágui ijapopyre (rocas ígneas), ita oñembohuguáva (rocas sedimentarias), ita oñembováva (rocas metamórficas) ha arapyrendy (meteorito).
Ita py'ỹinte ha'e mba'e atãite, jepémo ikatu avei jajuhu umi hu'ũva, ha'eháicha umi ita ñay'ũgui ijapopyre térã umi yvykui'ícha. Upéicha avei, yvypórape guarã ha'ete itakuéra opa ára opyta ha noguevéi, añetehápe oñemoambue katu hetaite ára pukukuévo oiko aja ñande Yvýpe mba'e opaichagua. "Ita ñembojere" ha'e oñemombe'uháicha mba'épa ojehu itakuérape, ha'éva mba'éichapa heñói ha oñemoambue hikuái. Umi ita tatágui ijapopyre heñói yvy apekuépe térã yguasu guýpe oñembopiro'ývo tata hu'ũ (magma). Umi ita oñembováva heñói oĩvo ita ambuéva oikóva mba'ejopy pohyite guýpe ha mba'epytu akuitereíva, upéicha oñemoambue hikuái ha omoheñói ita pyahu, upe ikatu oiko oñokarãivo umi yvy'ape vorekue (placas tectónicas). Umi ita oñembohuguáva katu heñói oñemongu'ívo heta ára pukukuévo itakuéra ambuéva, mba'eku'i ho'a térã ova mombyry ha upéi ojoaju jey omoheñóivo ita pyahu. Arapyrendy katu umi ita térã kuarepoti ho'áva yvágagui ñande Yvýpe.
Itakuéra retepy jepivénte mba'ejehe'a ha mba'ehekove'ỹvagui (mineral) ijapopyre. Ikatu jajuhu umi orekóva hetepýpe mba'ehekove'ỹva opaichagua ha umi peteĩnte oreko. Upéicha avei jereko mokõi aty umi mba'ehekove'ỹvape guarã: