Berlin mongoraha ha'e akue peteĩ mongoraha puku ojeipuru va'ekue táva Berlin rokáicha oñemohembe'yrã Alemáña ára 13 jasypoapy ary 1961 guive 9 jasypateĩ ary 1989 peve. Ombohokái ha omboja'o pe táva Berlin vore ojejuhu va'ekue pe ñemurã rekohápe Tavakuairetã Ñembyatypyre Alemáñame (Kuarahyreike Alemáña), Kuarahyreike Berlin, upéicha niko ha'eño pe táva vore upe Tavakuairetã Jekopytyjojáva Alemáña (Kuarahyresẽ Alemáña) tavusúgui.[1] Ko mongoraha niko techaukaha ojeikuaavéva Ñorairõ Ro'y oikokuévogui ha Alemáña ñemopehẽgui .[2]
Pe aty Kuarahyresẽygua (tetãnguéra comunistaJoaty Soviétiko omyakãva) he'i akue ojejapo arã ko mongoraha oñeñangareko hag̃ua Alemáña retãyguakuéra ani hag̃ua ojehecha tesaparápe umi fascista kuéra rehe, oje'e umíva ombojokose va'ekue tetãyguakuéra rembipota ojapo hetãrã socialista Kuarahyresẽ Alemáñame.[3]
Peteĩ mongoraha ipukukue 45 kilómetro ombovo táva Berlin mokõime, ha pe ambuéva ipukukue 115 kilómetro ombohokái ha omoha'eño táva vore kuarahyreikegua upe Kuarahyresẽ Alemáñagui. Upe hína he'ise ko mongoraha ha'e akue tetã rembe'y tee omohembe'y va'ekue Kuarahyreike Berlin ha Kuarahyresẽ Alemáña.[4]
Oñepu'ãvo Alemáña retãyguakuéra Kuarahyresẽ Alemáña tavusúpe, Kuarahyresẽ Berlin, ára 9 jasypateĩ ary 1989-pe, ho'a ko mongoraha,[5] upéicha ho'a avei opa umi óga mbarete oporojoko va'ekue ani hag̃ua Alemáña retãyguakuéra ohasa táva Berlin vore ambuévape.
Ne'ĩra gueteri ojekuaa porã mbovýpa tekovekuéra omano oha'ãvo ohasa Alemáña rembe'y ko mongoraha rupive, ijyke kuarahyresẽyguápe hetaitégui umi ma'ẽha ñorairõhára ojapi ha ojuka umi tekove ohasaséva Kuarahyreike Alemáñame ojerure'ỹre. Oñembojoko amo 3000 tekovekuéra oha'ãvo ohasa ambue yképe, ipaha oñembojoko 5 jasykõi ary 1989-pe. Oñeimo'ã amo 200 tekove omano.[6]