A quimioterapia antimicrobiana é a aplicación clínica de axentes antimicrobianos para tratar enfermidades infecciosas. Hai tres tipos de quimioterapia antimicrobiana segundo o tipo de microbio que se quere combater:

• Quimioterapia antibacteriana, que é o uso de fármacos antibacterianos (antibióticos) para tratar infeccións bacterianas.
• Quimioterapia antifúnxica, que é o uso de fármacos antifúnxicos para tratar infeccións por fungos.
• Quimioterapia antiviral, que é o uso de fármacos antivirais para tratar as infeccións virais.

A quimioterapia antimicrobiana non debe confundirse coa quimioterapia contra o cancro ou oncolóxica. A palabra quimioterapia orixinalmente significaba o uso de axentes químicos para tratar enfermidades. Os quimioterápicos actúan no interior do corpo, polo que a súa toxicidade debe ser limitada.

Tipos de axentes quimioterápicos

Poden clasificarse segundo a súa estrutura e modo de acción e agrúpanse en dúas grandes categorías: quimioterápicos sintéticos e antibióticos.^[1]

Os quimioterápicos sintéticos poden ser dos seguintes tipos:

• Análogos dos factores de crecemento. Bloquean ditos factores por ser estruturalmente semellantes a eles ou a algún dos seus precursores. Hai varios compostos antibacterianos deste tipo, entre eles están as sulfamidas (ou sulfonamidas), e a isoniazida, usada contra a tuberculose. Un grupo especial é o dos análogos de nucleobases, como o fluorouracilo e o bromouracilo. Tamén hai outros que afectan a fungos e virus.
• Quinolonas. Son produtos sintéticos que interaccionan coa ADN xirase bacteriana. Por exemplo, o ácido nalidíxico, o norfloxacino e o ciprofloxacino. Son eficaces contra as infeccións por bacterias Gram posiivas e negativas.

Os antibióticos son compostos químicos naturais producidos por microorganismos co obxectivo de matar a outros microorganismos. A diferenza dos quimioterápicos sintéticos, que son compostos artificiais, son produto do metabolismo microbiano normal, aínda que na fabricación dalgúns deles se fan modificacións químicas adicionais. Alteran a parede celular bacteriana (vancomicina, penicilina), a membrana plasmática (polimixinas), a síntese de proteínas (macrólidos, tetraciclinas) ou a síntese de ácidos nucleicos (rifampicina).

Historia

Paul Ehrlich considérase o fundador da quimioterapia antimicrobiana. Desenvolveu o concepto de toxicidade selectiva: un composto que actúa selectivamente contra un microorganismo pero non afecta de forma importante ao hóspede. Desscubriu en 1909 o primeiro quimioterápico, que era un composto que actuaba contra a espiroqueta causante da sífilis chamado arsfenamina (Salvarsan); tratábase dun composto sintético con arsénico (non era un composto natural, os cales son a definición orixinal e máis estrita de antibiótico).^[2]

Outro avance realizouse na década de 1930 cando Gerard Domag descubriu as sulfonamidas. A primeira foi a sulfanilamida, que é un análogo estrutural e bloqueador do ácido p-aminobenzoico bacteriano, precursor do coencima ácido fólico.

Outro gran grupo de quimioterápicos son os antibióticos. O primeiro descubriuno en 1929 Alexander Fleming e foi a penicilina, que era un produto metabólico microbiano natural. O seguinte antibiótico que se descubriu foi a estreptomicina, e despois descubríronse moitos máis.^[3]

Notas