Jauzia altuera jakin batean dagoen leku mugiezin edo bibrakor batetik igerileku, aintzira, ibai edo itsasora nork bere burua botatzean datzan kirola da tranpolin jauzia. Airean egiten den irudia edo akrobazia eta uretara sartzeko modua puntuatzen dira. Olinpiar Jokoen kasuan, igerileku batera egiten da salto. Kirol modalitate hau, gizonezkoetan, 1904an San Luisen egindako Olinpiar Jokoetatik aurrea egiten da. Emakumezkoen kasuan, 1912an Stockholmeko Olinpiar Jokoetan izan zen jokatu zuten lehen urtea.[1]
Historia
Jauzi lehiaketak antzinako Greziaraino garamatza. Peloponesoko kostaldeetatik eta Eoliar uharteetatik itsasora salto eginda gauzatzen ziren. Itsasoan jauzi-lehiaketen arrastoak ere utzi zizkiguten kretatarrek.
Antzinatean, jauzi batzuk nola egiten ziren erakusten diguten irudiak daude.
Olinpiar Jokoek, tranpolin jauziak diziplina gisa, 1904an hartu zuten lehenengoz. San Luisen izan zen, eta gizonezkoek bakarrik hartu zuten parte, eta bi jauzi motarekin: normala eta barietatea. Emakumeek, 1912an Stockholmeko Olinpiar Jokoetara arte, itxaron behar izan zuten[2][3].
Tranpolin jauzia, Europan, gimnastikaren aurrerapenaren ondorioz hasi zen garatzen XIX. mendean.
1995eko Munduko Kopan, jauzi sinkronizatuak debutatu zuen ofizialki, eta, Sydney 2000n, diziplina olinpiko gisa onartu zuten.
Nazioarteko Igeriketa Federazioa arduratzen da jauzi-lehiaketen arauak ezartzeaz, baita aldizkako lehiaketak eta ekitaldiak egiteaz ere.
Kirol modalitate honetan, sei modu ezberdin daude jauzi egiteko:
Aurreraka jauzia: amildegira begira, errotazioa norabide berera eginez.
Atzeraka jauzia: amildegiari bizkarra emanez, errotazioa norabide berera eginez.
Alderantzizko jauzia: amildegira begira, errotazioa kontrako norabidera eginez.
Barrualdera jauzia: amildegiari bizkarra emanez, errotazioa kontrako norabidera eginez.
Pirueta edo birekin egindako jauzia: aurreko edozein erabilita, buru-oin ardatzean birak sartzen dituena. Eskuak mugitu barik.
Esku oreka erabilita: kirolaria bere eskuen gainean kokatzen da oreka mantenduz, eta bertatik jauzia eginez.[5]
Posizio motak
Jauzia burutzerako orduan, 4 posizio ezberdin erabil ditzakegu:
A: luzatua. Gorputz osoa guztiz luzatua, hankak elkarrekin eta besoak buru gainetik egon behar dira.
B: karpatua. Kirolariak gorputza gerritik tolesten duen aldi berean, beso eta hankak luzatuak eduki behar ditu, edo izterrak besoekin helduta eduki.
C: Uzkurtua. Gorputza gerritik tolestuta, hankak belaunetatik tolestuta eta besoak berna-bizkarrak heltzen egon behar dira
D: kiribila edo tirabuzoia. Aurreko edozein erabili ostean, gorputza berriz luzatzerakoan, esku bat buru gainean eta bestea bular gainean jarrita, kirolariak birak emango ditu bere ardatzaren inguruan.
Lehia jauzia
Jauzi sinkronizatua
Jauzi sinkronizatua 2000. urtean hartu zen kirol olinpiko gisa. Bi klabadistak talde bat osatzen dute eta aldi berean murgilketak egiten dituzte. Jauziak berdin-berdinak dira. Lehen,jauzi kontrajarriak egin zitezkeen, molinete izenez ere ezagunak, baina hori ez da jada lehiaketako jauzia sinkronizatuaren parte. Adibidez, jauzilari batek aurrerantz egingo luke murgiltze bat, eta besteak, berriz, barrurantz, posizio berean, edo batek atzerantz eta besteak atzerantz egingo luke mugimendu bat. Gertaera horietan, iltzatzeak exekuzioaren kalitatean eta sinkronizazioan oinarrituko lirateke, aireratzearen eta sarreraren sinkronizazioari, altuerari eta aurreranzko desplazamenduari dagokienez.
Lehia estrategiak
Jauzi baten puntuazioa arautzen duten arauak daude. Normalean, puntuazioak jauziaren hiru elementu hartzen ditu kontuan: hurbilketa, hegaldia eta sarrera. Hauek dira puntuazioari eragiten dioten faktore nagusiak:
Eskuak gelditu behar badira, atxikipenaren iraupena eta kalitatea.
Jauziaren altuera jauziaren puntan, puntuazio handiagoa ematen duen altuera gehigarriarekin
Jauziaren eta jauzi-aparatuaren arteko distantzia jauzi osoan zehar (urpekari batek ez du arriskurik gabe gertu egon behar, ez du urrunegi egon behar, baina idealki plataformatik 2 oin baino gutxiagora (0,61 m) egon beharko luke)
Jauziaren gorputz-posizioa, egiten den Jauziaren arabera behar bezala definituta, oinetako puntetako hatzak eta oinak une oro ukituz barne.
Biraketa eta biraketa kantitate egokiak jauzia amaitu eta uretan sartzean
Sarrerako angelua - jauziari ur zuzenean sartu behar da, inolako angelurik gabe.
Zipriztin kopurua - epaile askok jauziak saritzen dituzte jauziaren sarreran sortutako zipriztin kopuruagatik, zipriztin gutxiagorekin eta puntuazio altuagoan.
Jauzi bakoitzari zailtasun-maila bat (dd) esleitzen zaio, [6], egindako mugimenduen, erabilitako posizioaren eta altueraren konbinazio batetik abiatuta zehazten dena. DDren balioa biderkatu egiten da epaileek emandako puntuazioekin.
Topaketa handietan puntuazioaren subjektibotasuna murrizteko, bost edo zazpi epaileren panelak sortzen dira; nazioarteko ekitaldi handietan, Joko Olinpikoetan esaterako, zazpi epaileren panelak erabiltzen dira. Bost epaileko panel batean, puntuazio altuenak eta baxuenak baztertzen dira, eta erdiko hirurak gehitzen dira eta DDrekin biderkatzen dira. Zazpi epaileren paneletan, 2012ko Londreseko Joko Olinpikoetatik aurrera, bi puntuaziorik altuenak eta bi baxuenak baztertu dira, eta hiru utzi dira batu eta DDrekin biderkatzeko. (Londresko Joko Olinpikoak baino lehen, puntuazio altuenak eta baxuenak kentzen ziren, eta gainerako bost puntuazioak bider 3), bost epaileren panelekin alderatu ahal izateko. Puntuazioak baliogabetzea epaile bakar batek puntuazioak manipulatzea zailtzeko erabiltzen da.
Sinkronizazio-puntuazioak honetan oinarritzen dira:
aireratzeko ordua
Lortutako altuera
errotazio eta biraketen sinkronizazioa
uretan sartzen den denbora
taularen aurrerantz mugitzea
Epaileek urpekaria deskalifikatu dezakete urperatzean egindako arau-hauste jakin batzuengatik, besteak beste
Ekitaldian egindako murgiltze guztietan 0ko puntuazioa jasotzea.
ekipoaren erabilera desegokia (adibidez, urpekariek ilerako begiztarik ez erabiltzea)
Lehiaz kanpoko jauziak
Jauzia ere ezaguna da jarduera ez-lehiakor gisa. Jauzi mota horrek aireko esperientzia eta juziaren altuera azpimarratzen ditu, baina ez du azpimarratzen jauzia uretan sartzen denean gertatzen dena. Urpean murgiltzeko gaitasuna trebetasun erabilgarria izan daiteke larrialdietan, eta ur-kirolen eta itsas segurtasunaren prestakuntzaren zati garrantzitsu bat da. Uretan altuera batetik sartzea aisialdi atsegina da, urpeko igeriketa bezala.
Mota horretako urpekaritza ez lehiakorra barrualdean zein kanpoaldean egin daiteke. Aire zabaleko urpekaritza itsaslabarretatik edo ur gazi edo gezatako beste formazio arrokatsu batzuetatik egiten da. Hala ere, batzuetan urpekaritza-plataforma artifizialak eraikitzen dira igeriketa herrikoiko helmugetan. Aire zabaleko urpekaritzak uraren eta korronteen sakonera ezagutzea eskatzen du, baldintzak arriskutsuak izan baitaitezke. Batzuetan, urpekaria oharkabean buruz behera jaurtitzen da, uretan posizio horizontalean edo ia horizontalean sartuz. Urpekariak ohi baino ur gehiago lekualdatzen du.
Epaimahaiak
Bakarkako jauzietarako 7 kideko epaimahaia egongo da jauziaren etapa guztiak puntuatzeko.[7]
Jauzi sinkronizatuetarako 11 kideko epaimahaia egongo da:
Horietako bostek jauziaren sinkronizazioa puntuatuko dute.
Beste hiruk eskumako kirolariaren gauzatzea puntuatuko dute.
Beste hiruk ezkerreko kirolariaren gauzatzea puntuatuko dute.
Jauziaren atalak
Jauzia egiterako orduan, epaimahaikideak oso adi egon behar dira kirolariek egiten dituzten pauso guztiak ondo egiten dituzten ziurtatzeko. Horretarako 6 alderdi hartzen dituzte kontuan:
Hurbiltze fasea: gorputza guztiz zuzen egon behar da, burua tente eta besoak luzatuta edozein posiziotan.
Bultzada: jauzia guztiz kontrolatua eta orekatua egon behar da.
Igotze fasea: jauzia ahalik eta altuena izan behar da.
Gauzatzea: egin den prozedura hartzen du kontuan, baita teknika eta posizioa ere.
Uretan sartzea: guztiz bertikala izan behar da, hankak eta besoak luzatuak eta ahalik eta gutxien zipriztinduz.
Zailtasuna: zenbat bira eman diren kontuan hartzen da, baita erabilitako posizioa eta jauzi mota ere.
Jauzi sinkronizatuaren kasuan, aurreko guztiarekin batera, hurrengoa ere kontuan hartzen da:
Kirolarien arteko koordinazioa hasieratik bukaeraraino.
Kirolariek hartu duten altueraren berdintasuna.
Uretara sartzerakoan, tranpolinarekiko eduki duten distantzia.
Jauzien puntuazioa
Epaimahaikideek jauziak 0tik (guztiz txarto) 10era (perfektua) arte puntuatuko dituzte, hurrengo irizpideak kontuan izanik:
0 puntu: jauzia guztiz okerra.
0,5-2 puntu: jauzia oso eskasa.
2,5-4,5 puntu: jauzia eskasa.
5-6,5 puntu: jauzi egokia.
7-8 puntu: jauzi ona
8,5-9,5 puntu: jauzi oso ona.
10 puntu: jauzi bikaina.
Epaimahaikide bakoitzak bere puntuazioa emango du, baina kirolariak jasoko duen puntuaziorako, hurrengo baldintzak hartu behar dira kontuan:
Bakarkako jauzietan, zazpi puntuazioetatik, erdialdeko hiruak bakarrik hartuko dira kontuan, hau da, ez dira kontuan hartuko bi puntuazio altuenak eta bi baxuenak.
Jauzi sinkronizatuetan, atal bakoitzeko puntuazio altuena eta baxuena ez dira kontuan hartuko.[8]
Mexiko: Rommel Pacheco, Fernando Platas, Paola Espinosa.
Errusia: Alexander Dobroskok, Vera Ilina, Igor Lukaxin, Ioulia Pakhalina, Dmitri Sautin
Erresuma Batua: Leon Taylor, Peter Waterfield, Tom Daley, Christopher Mears, Jack Laugher, Sarah Barrow, Alicia Blagg.
Ameriketako Estatu Batuak: Hobie Billingsley, Bruce Kimball, Beatrice Kyle, Pat McCormick, Mark Lenzi, Greg Louganis, Aileen Riggin, Laura Wilkinson, Jennifer Chandler, Bob Webster.
Espainia: Javier Illana, Julia Cruz, Nicolas Garcia Boissier, Alverto Arevalo.
