Franz Grillparzer
Persona informo
Franz Grillparzer
Naskiĝo	15-an de januaro 1791 (1791-01-15) en Vieno
Morto	21-an de januaro 1872 (1872-01-21) (81-jaraĝa) en Vieno
Tombo	tombejo Hietzing en Vieno vd
Lingvoj	germana vd
Ŝtataneco	Aŭstrio vd
Alma mater	Universitato de Vieno vd
Subskribo
Familio
Gefratoj	Kamillo Grillparzer vd
Edz(in)o	–
Profesio
Okupo	verkisto • poeto • dramaturgo • politikisto vd
Aktiva en	Vieno vd
Aktiva dum	1811–1872 vd
Postenoj Postenoj Member of the House of Lords (Austria) vd
Honorigoj Honorigoj Maksimiliano-Ordeno • honora doktoro de la Universitato de Vieno vd
Membrecoj Membrecoj Ludlamshöhle vd
En TTT	Oficiala retejo vd
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Franz GRILLPARZER [franc GRILparcer] (naskiĝis la 15-an de januaro 1791 en Vieno, mortis la 21-an de januaro 1872 samloke) estis aŭstria dramverkisto.

Kiel reprezentanto de diferenca psikologia realismo, li apartenas al pli gravaj figuroj de la literaturo de la 19-a jarcento. Liaj fatalaj kaj historiaj tragedioj apartenas al la majstroverkoj de la aŭstraj dramoj.

Vivo

Grillparzer naskiĝis 1791 kiel filo de advokato kaj studis filozofion kaj jurosciencon en la Universitato de Vieno. Inter 1814 kaj 1856, li estis ŝtatoficisto, kaj estis nomata en 1818 dramverkisto de la Burgtheater en Vieno. En 1821 li renkontis Katharina Fröhlich, kun kiu poste fianĉiĝis kaj restis fianĉita sian tutan vivon. Li amikece rilatis kun Ferdinand Raimund, Adalbert Stifter kaj Ludwig van Beethoven, por kiu li faris funebran paroladon. Al vojaĝo tra Germanio en la jaro 1826, kiun li faris por eskapi la kreskantan premon de la cenzoroj sekve de la Rezolucioj de Karlsbad, li renkontis personojn, kiaj Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Johann Wolfgang von Goethe kaj Ludwig Tieck. Poste li vojaĝis ankaŭ Anglion, Francion, Grekion kaj Turkion.

Memoro

En la Urbodoma parko en Vieno staras monumento de Franz Grillparzer^[1]. Kaj asteroido 30933 Grillparzer estis nomita en memoro de lio.

Verkoj (elektitaj)

Dramoj

• Blanka von Kastilien, Jugenddrama (1807-1809)
• Die Ahnfrau (1817)
• Sappho (1818)
• Das goldene Vlies (1819)
  • 1-a parto: Der Gastfreund
  • 2-a parto: Die Argonauten
  • 3-a parto: Medea
• Melusina (1823)
• König Ottokars Glück und Ende (1825)
• Ein treuer Diener seines Herrn (1830)
• Des Meeres und der Liebe Wellen (1831)
• Der Traum ein Leben (1834)
• Weh dem, der lügt! (1838)
• Libussa (1848)
• Ein Bruderzwist in Habsburg (1848)
• Esther, Dramenfragment (1848)
• Die Jüdin von Toledo (1855)

Noveloj

• Das Kloster bei Sendomir (1817)
• Der arme Spielmann (1848)

Pliaj prozoverkoj

• Autobiographische Schriften
• Tagebücher

En Esperanto aperis

• La monaĥejo ĉe Sendomir (tr. Ludwig Emil Meier, Stuttgart 1906)
• Transformadoj (En aŭstra antologio)
• La malriĉa muzikisto (Vieno, en: Aŭstra antologio)
• Malriĉa muzikisto (Magdeburg, 1912, en: Kvin noveloj)
• La muzikisto-senhavulo (Karl Cron, Vieno, 1930)
• Poemoj de Grillparzer (tr. Jenny Weleminsky, Vieno)
• La ora felo: drama poemo en tri partoj (tr. Jenny Weleminsky)
• La praavino: kvinakta tragedio ((tr. Jenny Weleminsky, Vieno)
• La ondoj de la maro kaj amo (tr. Paul Weiss, Vieno)
• La sonĝo kiel vivo: drama fabelo en kvar aktoj (tr. Jenny Weleminsky, Vieno)
• Hanibalo: fragmento el nefinita dramo (tr. Jenny Weleminsky, Vieno)
• La judino de Toledo: historia tragedio en kvin aktoj (tr. Paul Weiss, Vieno, 1938)
• Sappho: tragedio en kvin aktoj (tr. Jenny Weleminsky, Vieno)
• Funebra parolado ĉe la tombo de Beethoven (En: Aŭstra antologio: Vieno 1953)
• Ernst Joseph Görlich: Grillparzer, la poeto de Aŭstrio (Vieno 1959)

Bibliografio (en la germana)

• Raoul Auernheimer: Franz Grillparzer. Der Dichter Österreichs. Wien u.a.: Amalthea. 1972.
• Humbert Fink: Franz Grillparzer. Innsbruck: Pinguin u.a. 1990. ISBN 3-7016-2336-8
• Franz Forster: Grillparzers Theorie der Dichtung und des Humors. Wien: Herder. 1970.
• Ulrich Fülleborn: Das dramatische Geschehen im Werk Franz Grillparzers. Ein Beitrag zur Epochenbestimmung d. deutschen Dichtung im 19. Jahrhundert. München: Fink. 1966.
• Armin Gebhardt: Franz Grillparzer und sein dramatisches Werk. Marburg: Tectum-Verl. 2002. ISBN 3-8288-8352-4
• Franz Grillparzer. Historie und Gegenwärtigkeit, hrsg. von Gerhard Neumann. Freiburg im Breisgau: Rombach. 1994. (= Rombach-Wissenschaft; Reihe Litterae; 19) ISBN 3-7930-9075-2
• Stichwort: Grillparzer, hrsg. von Hilder Haider-Pregler und Evelyn Deutsch-Schreiner. Wien: Böhlau, 1994. (= Grillparzer Forum; 1) ISBN 3-205-05564-0
• Mit Franz Grillparzer ins dritte Jahrtausend, hrsg. von Robert Pichl. Wien: Löcker. 2002. (= Jahrbuch der Grillparzer-Gesellschaft; 3) ISBN 3-85409-366-7
• Das Grillparzer-Bild des 20. Jahrhunderts. Festschrift d. Österreich. Akad. d. Wiss. zum 100. Todestag von Franz Grillparzer, hrsg. von Heinz Kindermann. Wien u.a.: Böhlau in Komm. 1972. (= Österreichische Akademie d. Wissenschaften. Philos.-hist. Kl. Sitzungsberichte; 275)
• Helmut Hasenkox: Die Epigrammatik Franz Grillparzers als Ausdruck literarischer Reflexion im politischen und sozialen Umfeld des 19. Jahrhunderts. Frankfurt am Main u.a.: Lang. 1989. (= Bochumer Schriften zur deutschen Literatur; 7) ISBN 3-631-40836-6
• Birthe Hoffmann: Opfer der Humanität. Zur Anthropologie Franz Grillparzers. Wiesbaden: DUV. 1999. ISBN 3-8244-4343-0
• Friedrich Kainz: Grillparzer als Denker. Der Ertrag seines Werks für die Welt- und Lebensweisheit. Wien: Österr. Akad. d. Wiss. 1975. (= (Österreichische Akademie der Wissenschaften. Sitzungsberichte. Philos.-hist. Kl.; 280,2)
• Peter von Matt: Der Grundriss von Grillparzers Bühnenkunst. Zürich: Atlanti. 1965. (= Zürcher Beiträge zur deutschen Literatur- und Geistesgeschichte; 24)
• Walter Naumann: Franz Grillparzer. Das dichterische Werk. 2. Aufl. Stuttgart u.a.: Kohlhammer. 1967 (= Sprache und Literatur; 42)
• Heinz Politzer: Franz Grillparzer oder das abgründige Biedermeier. Wien u.a.: Zsolnay. 1990. ISBN 3-552-04237-7
• Gunter Schäble: Franz Grillparzer. Velber bei Hannover: Friedrich. 1967. (= Friedrichs Dramatiker des Welttheaters; 28)
• Konrad Schaum: Grillparzer-Studien. Bern u.a.: Lang. 2001. ISBN 3-906758-92-3
• Gerhard Scheit: Franz Grillparzer. Mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt. 1989. (= Rowohlts Monographien; 396) ISBN 3-499-50396-4
• Alessandra Schininà: "Ich wäre tot, lebt' ich mit dieser Welt". Franz Grillparzer in seinen Tagebüchern. St. Ingbert: Röhrig. 2000. (= Österreichische und internationale Literaturprozesse; 8) ISBN 3-86110-234-X

Eksteraj ligiloj

• Retejo de Franz Grillparzer
• Tekstoj de Franz Grillparzer Arkivigite je 2006-05-15 per la retarkivo Wayback Machine

Referencoj