Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Riojano precastellano | |
---|---|
Situación respecto a l'aragonés medieval | |
Localización cheografica | |
Territorios | Reino de Navarra |
Sociolochía | |
Vitalidat | Desapareixiu |
Literatura | |
Escritors principals | En part os traductors que treballaban pa Chuan Ferrández d'Heredia. |
Rasgos dialectals | Occidentals, navarros y rasgos de transición enta o castellano. |
O riojano precastellano ye a variedat mas occidental d'o romanz navarro-aragonés. Representa a evolución d'o latín en La Rioja (y norte de l'actual Soria). En tenemos testimonio escrito en as Glosas Emilianenses d'o sieglo X, y bel toponimo medieval escrito en textos latinos.
As Glosas Emilianenses no representan os primers textos castellanos como s'ha quiesto veyer, porque presentan leis foneticas propias d'a fonetica aragonesa, feito, muito, get (ye), y con o detalle que cuan s'escribioron La Rioja no perteneixeba encara a Castiella.
Dimpués d'adhibir-se a Castiella, La Rioja se castellanizó entre os sieglos XI y XIII, en un proceso pareixiu a l'afrancesamiento de l'occitán en Poitou convertindo-se en o petavín-santonchés. D'esta epoca data a colección documental clamada Libro Becerro d'o Monesterio de Val Vanera, que conserva encara muitos caracters precastellanos como l'articlo lo.
En a parla riojana castellana actual son notables pervivencias d'o romanz precastellano como luejo, plantaina, plegar, replegar[1] y rosada.[2]
A toponimia y microtoponimia tamién amuestran caracters foneticos precastellanos: Calle Pueyo, Pueyo Concejo, Nuestra Señora de Bueyo, Ruella, Falcona, El Fenojar, La Ferrería, La Forca, Valfondillo, ecetra.[3]
Variants medievals d'o navarro-aragonés | ||
---|---|---|
Aragonés medieval de l'Alto Aragón | Aragonés d'as comunidatz aragonesas | Aragonés d'as Comarcas Churras | Aragonés d'a val d'Ebro | Chudeoaragonés | Navarro | Riojano | Scripta aragonesa (stándard) |