Za ostala značenja, vidi Latinica (razvrstavanje).| Latinica | |
|---|---|
 Primjer novina na latinici | |
| Generalno | |
| Vrsta | alfabet |
| Jezici | latinski jezik, romanski jezici, germanski jezici, slavenski jezici, brojni drugi |
| Historija | |
| Period | oko 700. pne. – danas |
| Klasifikacija | |
| Porodica |
egipatski hijeroglifi
|
| Srodni sistemi |
|
| ISO 15924 | Latn, 215 |
| Smjer pisanja | slijeva nadesno (→) |
| Unikod pseudonim | Latin |
| Unikod raspon |
|
Latinska abeceda, također poznata i kao rimska abeceda, jest najkorišteniji alfabetski sistem na svijetu.
Osnovna slova abecede su onakva kakva se koriste u engleskom jeziku, i sastoji se od sljedećih grafema:
| Velika slova (lat. majuscules) | ||||||||||||
| A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M |
| N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z |
| Mala slova (lat. minuscules) | ||||||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m |
| n | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | y | z |
Ligature Æ, Œ i simbol ß, kada se koriste u engleskom, francuskom i njemačkom, ne ubrajaju se u posebna slova, već su varijante AE, OE i ss, respektivno. Slova sa dijakritikama također se ne ubrajaju u posebna u ovim jezicima, što nije slučaj sa nekim drugim jezicima koji koriste ovakva slova. Na primjer, å, ä i ö su zasebna slova u švedskom jeziku.
Slova Þ þ, Ð ð, Æ æ i Ƿ ƿ nisu više dio abecede engleskog jezika, ali su u prošlosti to bila.
Smatra se da su Latini prihvatili zapadnu varijantu grčkog alfabeta u 7. vijeku pne. iz Kume, grčke kolonije u južnoj Italiji. Etrurski alfabet se razvio iz alfabeta Kume, a iz njega su Latini preuzeli 21 od izvornih 26 etrurskih slova. Prvobitna latinska abeceda je bila:
| A | B | C | D | E | F | Z |
| H | I | K | L | M | N | O |
| P | Q | R | S | T | V | X |
Kasnije je grčko zeta (Ζ) izbačeno i na njegovo mjesto je stavljeno novo slovo G. Nakon osvajanja Grčke u 1. vijeku pne., uvrštena su i slova Y i Z i stavljena na kraj. Sada je abeceda sadržala 23 slova. Sve do srednjeg vijeka nisu dodata slova J (za neslogotvorno I) i U i W (da bi se razlikovali od V).
Abeceda koju su koristili Rimljani sastojala se samo od velikih slova (na lat. majuscula, množ. majuscules). Mala slova (lat. minuscula, množ. minuscules) su se razvila tek u srednjem vijeku od kurzivnog pisanja, prvo kao uncijala, a zatim i kao potpuna mala slova. Stara rimska slova su očuvana u formalnim zapisima i za isticanje u pisanim dokumentima. Jezici koji koriste latinicu, uglavnom koriste velika slova za početak rečenica, pasusa i ličnih imenica. Pravila velikih slova su se vremenom promjenila i različita su u mnogim jezicima. Tako se, na primjer, u nemačkom jeziku sve imenice pišu velikim slovom na bilo kom mjestu u rečenici.
Latinica se proširila iz Italije zajedno sa latinskim jezikom u oblasti oko Sredozemnog mora širenjem Rimskog carstva. Istočni dio Carstva, uključujući Grčku, Malu Aziju, Levant i Egipat, nastavio je koristiti grčki jezik kao svakodnevni, ali latinski je postao govorni jezik u zapadnom dijelu gdje su zapadnoromanski jezici, to jest španjolski, francuski, katalonski, portugalski i talijanski jezik evoluirali iz latinskog i prihvatili latinicu. Ona se zatim proširila na germanske narode sjeverne Europe zajedno sa kršćanstvom, zamjenjujući ranije runsko pismo. Tokom srednjeg vijeka, latinica je stigla i među zapadno orijentirane slavenske narode, i to Poljake, Čehe, Hrvate, Slovence i Slovake, odnosno one narode koji su prihvatili katoličanstvo; istočni slavenski narodi su zadržali ćirilicu. Baltički narodi, Litvanci i Letonci, kao i neindoevrpljani, Finci, Estonci i Mađari, prihvatili su latinicu.
Do kasnog XV vijeka, latinica je bila ograničena na narode istočne i srednje Europe. Pravoslavni Slaveni istočne i jugoistočne Europe su koristili ćirilicu, grčki alfabet se još koristio u istočnom Sredozemlju. Arapsko pismo se širilo sa Islamom, kako među arapskim tako i među turičkim i iranskim narodima. Ostatak Azije je koristio verzije bramanskog ili kineskog pisma.
Tokom proteklih pet vijekova, latinica se proširila na cijeli svijet. Europskom kolonizacijom se proširila na Amerike, Australiju, djelove Azije, Afrike i Pacifika sa španjolskim, portugalskim, engleskim, francuskim i nizozemskim jezikom. U XVIII stoljeću, Rumunji prihvaćaju latinicu, jer su, iako romanski narod, kao pretežno pravoslavna zemlja do tada koristili ćirilicu. Vijetnam, pod francuskom vlašću, prihvaća latinicu za vijetnamski jezik, koji je do tada koristio kineske znakove. Latinica se koristi i u mnogim austronezijskim jezicima, uključujući tagalog i druge jezike Filipina, kao i zvanični/službeni malezijski i indonežanski jezik, koji su do tada koristili arapsko, odnosno bramansko pismo. 1928, kao dio Ataturkovih reformi, Turska prihvata latinicu za svoj jezik umesto arapskog pisma. Većina neslavenskog i nekršćanskog stanovništva Sovjetskog Saveza, Tatari, Baškiri, Azeri, Kazaci, Kirgizi i drugi, koristili su Uniformno turičko pismo u 1930-tim. 1940-tih je svim tim narodima nametnuta ćirilica, ali se posle kolapsa države 1991, više turičkih naroda vratili latinici. 1970-tih je Narodna Republika Kina uvela latinicu za sistem transkripcije mandarinskog dijalekta kineskog jezika, pod imenom pinjin, ali je kinesko pismo i dalje primarno.
Tokom povijesti, latinica je prilagođena novim jezicima u kojima se koristila, koji su imali foneme kojih nema u drugim jezicima, i tako su nastala nova slova i dijakritike, npr.:
W je sastavljeno od dva V ili U i dodato je u kasnom romanskom periodu da se predstave glasovi germanskih jezika. Izvorno U i J se nisu razlikovalo od V i I, repsektivno. U staroengleskom, dodata su slova æ - ash, ð - eth i runska slova þ - thorn i ƿ - wynn. Eth i thorn su kasnije zamenjena sa th, a wynn sa novim slovom w. U savremenom islandskom još se koriste ð i þ.
Posebna slova u nemačkom jeziku su prikazi ranijih ligaturnih oblika (ae → ä, ue → ü i ſs → ß). Francuzi su dodali cirkumfleks da bi se obeležili suglasnici izmenjeni elizijom koji su se sretali u ranijim oblicima (starofrancuski hostel → francuski hôtel).
Zapadnoslovenski jezici i veći deo južnoslovenskih danas koristi latinicu. Poljski jezik ima širok dijapazon dijakritika i digrafa koji predstavljaju različite fonetske vrednosti, kao i grafemu ł koja ima fonetsku vrednost blisku glasu w. Češki, slovački i hrvatski jezik i srpska latinica koriste haček, odnosno kvačicu, na slovima č, š, ž (slovački na velikim Ď, Ň, Ť i, malo izmenjeno, na Ľ, a češki još i na ě i ř). Osim ovoga, češki i slovački označavaju duge samoglasnike i polusamoglasnike akutnim akcentom (á é í ó ú ĺ ŕ), i koriste dijarezu ä, sada već izjednačeno sa e, kao i cirkumfleks na ô za diftong uo. U hrvatskom i u srpskoj latinici, koristi se đ, za palatalizovan glas d.
Afrički jezik hausa koristi tri dodatna suglasnika ɓ ɗ ƙ, kao varijante glasova b, d i g.
Pisma izvedena iz latinice imaju različita pravila redosleda slova:
