| |
| |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
Massachusetts |
|---|---|
Nowa Anglia (ang. New England) – region Stanów Zjednoczonych ulokowany na północnym wschodzie kraju. Nowa Anglia składa się z sześciu stanów: Maine, New Hampshire, Vermont, Massachusetts, Rhode Island i Connecticut.
Pierwotnie region ten był zamieszkany przez indiańskich autochtonów. 21 listopada 1620 roku angielscy purytanie, uciekając przed prześladowaniami, dotarli na te tereny i założyli miasto Plymouth, dając początek kolonizacji przez Europejczyków. Założenie Plymouth stało się zaczynem do budowy kolejnych miast w Nowej Anglii. Przybywający na te tereny liczni angielscy i szkoccy emigranci zakładali kolejne miasta, coraz bardziej zasiedlając dzikie tereny. Z czasem powstały miasta: Boston, Nantucket, New Bedford, czy słynne z procesu o czary miasto Salem.
Nowa Anglia odegrała znaczną rolę w ruchu abolicjonistycznym, który doprowadził w późniejszym okresie do zniesienia niewolnictwa. Nowa Anglia jest także, wraz z Doliną Krzemową i stanem Illinois, zagłębiem intelektualnym Stanów Zjednoczonych. Słynie bowiem jako region, w którym znajdują się znane prestiżowe prywatne uczelnie. Należą do nich: Uniwersytet Harvarda, Uniwersytet Yale, Massachusetts Institute of Technology, Uniwersytet Browna, Dartmouth College. Stąd także pochodziło aż 8 z 46 dotychczasowych amerykańskich prezydentów. To tutaj rozwinęły się amerykańska literatura i filozofia, utworzono pierwsze szkoły publiczne oraz rozpoczęła się rewolucja przemysłowa na terenie Stanów Zjednoczonych.
| Stany Nowej Anglii | Stolica | powierzchnia
(w km²) |
Ludność
(2019) | |
|---|---|---|---|---|
| 1 |  Massachusetts
|
Boston | 27 336 km² | 6 892 503 |
| 2 |  Connecticut
|
Hartford | 14 357 km² | 3 565 287 |
| 3 |  New Hampshire
|
Concord | 24 214 km² | 1 359 711 |
| 4 |  Rhode Island
|
Providence | 4001 km² | 1 059 361 |
| 5 |  Vermont
|
Montpelier | 24 906 km² | 623 989 |
| 6 |  Maine
|
Augusta | 91 633 km² | 1 344 212 |
| Religia | Procent |
|---|---|
| Katolicy | 32% |
| Niewierzący | 12% |
| Baptyści | 10% |
| Kościół Episkopalny | 6% |
| Metodyści | 4% |
| Luteranie | 4% |
| Kongregacjonaliści | 2% |
| Inni | 30% |
| Religia | Procent |
|---|---|
| Protestanci (całość) w tym m.in.: | 56% |
| Baptyści | 16% |
| Metodyści | 9% |
| Pentekostaliści | 4% |
| inni protestanci | 24% |
| Katolicy | 25% |
| Niewierzący | 17% |
| Inni | 2% |
| Religia | Procent |
|---|---|
| Katolicy | 47% |
| Protestanci(całość) w tym m.in.: | 31% |
| Kongregacjonaliści | 4% |
| Baptyści | 4% |
| wierni Kościoła Episkopalnego | 3% |
| inni protestanci | 20% |
| Niewierzący | 17% |
| Żydzi | 2% |
| Inni | 3% |
| Religia | Procent |
|---|---|
| Protestanci (całość) w tym m.in.: | 43% |
| Kongregacjonaliści | 7% |
| Baptyści | 7% |
| wierni Kościoła Episkopalnego | 4% |
| inni protestanci | 25% |
| Katolicy | 35% |
| Niewierzący | 19% |
| Inni | 3% |
| Religia | Procent |
|---|---|
| Katolicy | 56% |
| Protestanci(całość) w tym m.in.: | 28% |
| wierni Kościoła Episkopalnego | 8% |
| Baptyści | 6% |
| inni protestanci | 10% |
| Niewierzący | 13% |
| Żydzi | 2% |
| Inni | 1% |
| Religia | Procent |
|---|---|
| Katolicy | 38% |
| Protestanci (całość) w tym m.in.: | 29% |
| Kongregacjonaliści | 6% |
| Metodyści | 6% |
| Kościół Episkopalny | 4% |
| Baptyści | 3% |
| Niewierzący | 22% |
| Inni | 11% |
Nowa Anglia (40°58′N – 47°28′N i 66°57′W – 73°44′W) leży w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Od północy graniczy z Kanadą (prowincje Nowy Brunszwik i Quebec), a od zachodu ze stanem Nowy Jork. Południową i wschodnią granicę Nowej Anglii wyznacza Ocean Atlantycki (zatoki Maine i Massachusetts). Powierzchnia tego regionu wynosi 181,440 km², czyli ok. 2% powierzchni Stanów Zjednoczonych.
Geografia Nowej Anglii została ukształtowana głównie za sprawą działalności lodowca, który ustąpił z tych terenów tysiące lat temu. Zlodowacenie zostawiło po sobie głównie postrzępione wybrzeże i łagodne stoki górskie, a na nadmorskich nizinach sporo jest pozostałych z tego okresu polodowcowych jezior i bagien. Najwyższym szczytem Nowej Anglii jest wysoka na 1917 m, znajdująca się w stanie New Hampshire góra Waszyngtona, która jest najwyższym szczytem jednego z pasm Appalachów – Gór Białych. Góra ta słynie z nieprzewidywalnej pogody i huraganowych wiatrów (nawet 372 km/h). W regionie pełno jest również rzek i strumieni. Główną rzeką jest długa na 640 km, z dorzeczem o powierzchni 29 138 km², Connecticut River. Największym jeziorem jest leżące na granicy amerykańsko-kanadyjskiej jezioro Champlain. Powierzchnia tego jeziora wynosi 1130 km².
Klimat leżącej na atlantyckim wybrzeżu Nowej Anglii jest ściśle związany zarówno z działalnością zimnego Prądu Labradorskiego, jak i obecnością długich pasm górskich ciągnących się od stanu Connecticut do samej granicy amerykańsko-kanadyjskiej w stanie Maine. Nowoangielski klimat znany jest przede wszystkim ze swojej nieprzewidywalności i różni się w zależności od regionów. W północnych, bardziej górzystych stanach Maine, New Hampshire i Vermont klimat jest wilgotny, kontynentalny, z krótkim i dość chłodnym latem i mroźną zimą. Południowe stany Connecticut, Massachusetts i Rhode Island mają również klimat wilgotny kontynentalny z mroźnymi zimami, lecz występują tam znacznie cieplejsze lata. Wiosny są przeważnie deszczowe i mgliste. Średnia suma opadów waha się między 1000 a 1500 mm rocznie, z tym, że w północnych stanach Vermont i Maine opadów jest mniej i roczna suma opadów waha się tam między 500 a 1000 mm. Zimą zazwyczaj pada około 2500 mm śniegu. Z tego powodu stany New Hampshire i Vermont z licznymi kurortami stały się popularnymi wśród narciarzy miejscami.
Nowa Anglia, na długo przed przybyciem europejskich kolonizatorów, była zasiedlona przez liczne plemiona indiańskie (Abenakowie, Penobscotowie, Wampanoagowie i wiele innych) posługujące się językami algonkiańskimi. W momencie przybycia kolonizatorów Abenakowie zamieszkiwali tereny obecnych stanów Vermont, New Hampshire, a także zachodnią część obecnego stanu Maine oraz część Quebecu. Penobscotowie zasiedlili tereny wzdłuż rzeki Penobscot w stanie Maine, zaś Wampanoagowie zamieszkiwali tereny obecnych stanów Massachusetts (południową część), Rhode Island oraz wyspy Nantucket i Martha’s Vineyard.
Nazwa „Nowa Anglia” została oficjalnie usankcjonowana 3 września 1620, kiedy statut the Virginia Company of Plymouth został zastąpiony królewskim statutem dla Plymouth Council for New England – spółki akcyjnej założonej w celu kolonizacji i zarządzania regionem. Krótko potem, w grudniu 1620, stałe osiedlanie się na tych terenach zostało rozpoczęte przez Pielgrzymów (angielskich separatystów religijnych przybyłych z Holandii), którzy założyli osadę Plymouth. Wkrótce potem, w 1630, została założona osada Boston, która obecnie jest największym miastem w regionie.
Wygnany z Massachusetts Roger Williams osiadł na południu i założył Providence (obecną stolicę najmniejszego stanu Ameryki – Rhode Island). W tym samym 1636 roku, 3 marca, kolonia Connecticut uzyskała statut i stworzyła własny rząd. Warto również zaznaczyć, że w tym samym czasie Vermont nie został jeszcze zasiedlony, a terytoria New Hampshire i Maine były zarządzane przez Massachusetts.
W tych wczesnych latach relacje między kolonistami a rdzennymi mieszkańcami układały się różnie – od pokojowej koegzystencji po walki zbrojne. Sześć lat po najkrwawszej wojnie (z ludem Pequot) w 1643, Massachusetts Bay, Plymouth, New Haven i Connecticut połączyły się w luźny związek nazwany Konfederacją Nowej Anglii (oficjalna nazwa Zjednoczone Kolonie Nowej Anglii – „The United Colonies of New England”). Konfederacja została założona w celu koordynowania wzajemnej obrony przeciwko możliwym atakom ze strony Indian, Holendrów z Nowej Holandii na zachodzie, Hiszpanów z południa i Francuzów z północy. Konfederacja straciła wpływy, kiedy Massachusetts odmówiła włączenia się do wojny przeciwko Holendrom.
Pierwsze monety wybijane w koloniach były produkowane przez Massachusetts Bay Colony. Pierwsze serie były zaprojektowane prosto. Na awersie widniały litery „NE’ (New England), a na rewersie znajdowały się różne wzory.
W 1686 król Jakub II Stuart zaniepokojony zwiększającą się samodzielnością kolonii (szczególnie z powodu ustanawiania przez kolonie własnych statutów), zlekceważył Akty Nawigacyjne i zwiększył siły militarne w tym regionie, tworząc Dominium Nowej Anglii (administracyjną unię skupiającą wszystkie angielskie kolonie tego regionu). Dwa lata później prowincje Nowy Jork (Nowy Amsterdam) i New Jersey dołączyły do Dominium, odłączając się od Holendrów. Unia narzucona z zewnątrz, sprzeczna z zakorzenionymi w tym regionie tradycjami demokratycznymi, była bardzo niepopularna wśród kolonistów.
Po Chwalebnej Rewolucji w 1689 statuty większości kolonii zostały zmodyfikowane, wraz z mianowaniem Królewskiego Gubernatora w prawie każdej kolonii. Powodowało to napięcia między Królewskimi Gubernatorami, ich urzędnikami a urzędnikami wybranymi przez kolonistów. Gubernatorzy żądali bezwzględnej władzy, co napotkało opór ze strony wszystkich warstw lokalnych urzędników. Większość z nich nie stosowała się do żądań Gubernatorów i rządziła tak, jak wtedy, gdy Gubernatorów jeszcze nie było. Napięcie to przerodziło się w rewolucję amerykańską, która zmieniła się w wojnę o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
Po wojnie kolonie zostały połączone w większą unię (lecz nie federalistyczną) nazwaną Stanami Zjednoczonymi Ameryki. W XVIII i na początku XIX wieku Nowa Anglia nadal była bardzo ważnym regionem w kraju, jednakże z czasem rola tego ośrodka zaczęła spadać i dziś wpływy regionu są znacznie mniejsze niż na początku istnienia USA. W czasie wojny brytyjsko-amerykańskiej w 1812 roku Nowa Anglia była o krok od wystąpienia z Unii. Powodem tego był bunt handlowców, którzy sprzeciwiali się wojnie z ich największym partnerem handlowym – Wielką Brytanią.
Z wyjątkiem kanadyjskiej prowincji Nowa Szkocja, Nowa Anglia jako jedyny amerykański region odziedziczył nazwę królestwa z Wysp Brytyjskich. Nowa Anglia ma dobrze zachowany charakter regionalny, szczególnie, jeśli chodzi o historyczne miejsca. Początkowo prawie jednolita pod względem narodowościowym, Nowa Anglia stała się wkrótce celem osiedlenia dla fali imigrantów z Włoch, Irlandii, Quebecu, Polski, Azji, Ameryki Łacińskiej.
Według spisu ludności z roku 2000 Nową Anglię, która powierzchniowo jest dwa razy mniejsza od Polski, zamieszkuje około 750 tysięcy Polaków. Głównym skupiskiem Polonii są stany Massachusetts, gdzie mieszkają około 323 tysiące Polaków i osób polskiego pochodzenia, co stanowi nieco ponad 6,1% mieszkańców, oraz Connecticut, gdzie mieszkają 284 tysiące Polaków, co stanowi 8,3% mieszkańców. Obecnie emigranci z Polski osiedlają się głównie w okolicach Bostonu.
Duży wpływ na życie Polonii i kultywowanie tradycji polskich mają polonijne parafie rzymskokatolickie w Nowej Anglii.
W Nowej Anglii działa wiele organizacji polonijnych, z których najważniejsze to działające w Bostonie Polish Cultural Foundation i Polish-American Networking Organization. Przy Uniwersytecie Yale działa organizacja studencka Yale Polish Students’ Society, zrzeszająca studentów pochodzenia polskiego. Szczególną rolę w środowisku polonijnym odgrywa działająca od stycznia 1998 roku Polish Cultural Foundation, która przeprowadziła od tego czasu kilkadziesiąt imprez kulturalnych i charytatywnych oraz dąży do ustanowienia w Bostonie Centrum Kultury Polskiej.
| Stan Nowej Anglii | Liczba Polaków (2000) | % całej populacji | |
|---|---|---|---|
| 1 | Massachusetts | 323 000 | 6,1% |
| 2 | Connecticut | 284 000 | 8,3% |
| 3 | New Hampshire | 51 000 | 4,1% |
| 4 | Rhode Island | 43 000 | 4,1% |
| 5 | Maine | 25 000 | 2% |
| 6 | Vermont | 20 500 | 3,4% |
