Sztandar cesarski z lat 1856–1917 | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
1721 |
Rozformowanie |
21 marca 1917 |
Patron | |
Tradycje | |
Kontynuacja |
Biała Armia, Armia Rosyjska |
Dowódcy | |
Pierwszy | |
Ostatni | |
Działania zbrojne | |
IV wojna rosyjsko-turecka pacyfikacja konfederacji barskiej V wojna rosyjsko-turecka wojna polsko-rosyjska 1792 insurekcja kościuszkowska wojny napoleońskie VIII wojna rosyjsko-turecka tłumienie powstania listopadowego wojna krymska tłumienie powstania styczniowego X wojna rosyjsko-turecka wojna rosyjsko-japońska Rewolucja 1905 roku I wojna światowa Rewolucja lutowa (1917) | |
Organizacja | |
Dyslokacja |
Cesarstwo Rosyjskie |
Rodzaj sił zbrojnych |
lądowe |
Podległość |
Kollegium wojenne → Ministerstwo wojenne Cesarstwa Rosyjskiego |
Skład |
52 dywizje piechoty |
Armia Imperium Rosyjskiego, oficjalnie Cesarska Armia Rosyjska (ros. Русская императорская армия, Russkaja imperatorskaja armija, po polsku potocznie armia carska) – wojska lądowe Cesarstwa Rosyjskiego (państwa rosyjskiego w latach 1721–1917). Obok Cesarskiej Floty Rosyjskiej i Cesarskiej Floty Wojenno-Powietrznej Rosji wojska lądowe stanowiły podstawowy rodzaj sił zbrojnych Rosji.
Za twórcę nowoczesnego wojska rosyjskiego uważany jest car Piotr I Wielki. To on wprowadził do armii zwyczaje podpatrzone w krajach Europy Zachodniej. Reforma opierała się na działających w Rosji już od wielkiej smuty pułkach obcego wzoru, którymi stopniowo zastępowano nieregularne wojska ziemskie i pułki strzeleckie. W 1699 roku wprowadzono częściowy obowiązek werbunkowy, w 1762 zniesiono obowiązkową służbę wojskową dla szlachty rosyjskiej a w 1874 wprowadzono powszechny obowiązek wojskowy.
Szeregi armii, zależnie od okresu, zasilali nie tylko Rosjanie, ale i Niemcy bałtyccy, Niemcy nadwołżańscy, Serbowie, Kozacy, Kałmucy, Tatarzy, Baszkirzy, Polacy, Litwini, Białorusini, Ukraińcy, Żydzi i inni.
Żołnierze Cesarskiej Armii Rosyjskiej brali udział w licznych działaniach, m.in. w wojnach napoleońskich, wojnie krymskiej, wojnie rosyjsko-japońskiej i I wojnie światowej.
Na początku XIX wieku armia imperatora należała do największych w Europie. Pod bronią znajdowało się ok. 450 tys. żołnierzy, z czego 75% stanowiła piechota. W latach 1793-1855 służba wojskowa w Imperium Rosyjskim trwała 25 lat, a w 1855 r. skrócono ją do 15 lat[2]. Dalsze zmiany przyniosła reforma z 1874 r., gdy rozszerzono grupę podlegającą poborowi, ale jednocześnie skrócono czynną służbę do 6 lat w wojskach lądowych i 7 lat we flocie[3][4].
Śmiertelność żołnierzy w armii rosyjskiej była zatrważająca. Szacuje się, że w czasie obowiązywania 25-letniej służby na 17–25 tys. wcielonych do armii do końca tego okresu dożywało ok. 200-300 poborowych. Bynajmniej nie gwarantowało to zwolnienia do domu. Wielu żołnierzy po służbie było przenoszonych do formacji rezerwowych, dzięki temu wojsko rosyjskie zachowywało pod bronią doświadczonych weteranów. Oficjalne czynniki przyznawały, że w czasach panowania Mikołaja I rocznie z powodu ciężkich warunków bytowania umierało 40 tys. żołnierzy rosyjskich. Największa śmiertelność była wśród oddziałów stacjonujących na Kaukazie. W latach 30.–40. XIX wieku praktycznie żaden rosyjski żołnierz nie dożył tzw. nieograniczonego urlopu[5]. Na początku lat 50. XIX wieku armia rosyjska liczyła 938 731 żołnierzy formacji regularnych i 245 850 nieregularnych (głównie kozackich). Obliczenia wskazują, że podczas pierwszych 25 lat panowania Mikołaja I od samych chorób zmarło 1 028 650 żołnierzy[6]. Do czasów reformy wojskowej Dmitrija Milutina w 1874 wojsko rosyjskie nie znało koszar. Niemal półtoramilionowe wojsko rozlokowane było w prymitywnych ziemiankach i lepiankach lub po kwaterach prywatnych[7]. W ramach represji w trakcie i po upadku powstania listopadowego do specjalnych batalionów tzw. kantonistów wcielono dzieci polskie[8].
W ramach reformy Milutina skrócono czas służby wojskowej z 25 do 16 lat, wprowadzono naukę czytania i pisania, ograniczono stosowanie kar cielesnych wobec żołnierzy, po 1864 roku przezbrojono armię na broń gwintowaną odtylcową i zorganizowano okręgi wojskowe. W 1874 roku wprowadzono powszechny obowiązek służby wojskowej[9].
W 1914 armia ta była największą armią czasu pokoju na świecie i liczyła 1 423 000 żołnierzy, przy 180 mln całkowitej liczebności ludności Imperium. Trzy tygodnie po ogłoszeniu mobilizacji, jej liczebność wzrosła do 5 338 000 osób[10]. W latach 1914-1917, w czasie działań prowadzonych w I wojnie światowej armia rosyjska wzięła do niewoli około 2 000 000 żołnierzy. Byli to głównie żołnierze armii austro-węgierskiej[11].
Armia carska liczyła 52 dywizje piechoty:
Dywizja składała się z 2 brygad po 2 pułki w każdej (wyjątek stanowiła jedna dywizja armijna, w składzie której był jeden dodatkowy pułk – razem 5 pułków).
Armia carska liczyła 15 brygad strzeleckich:
Każda z brygad strzeleckich oraz fińska (finlandzka) składały się z 2 pułków po 2 bataliony, natomiast pozostałe brygady z 4 oddzielnych batalionów, brygada kaukaska miejscowa z drużyn.
Armia carska liczyła 209 pułków piechoty:
W skład pułku wchodziły 4 bataliony po 4 kompanie w każdym z nich.
Cała piechota liczyła 945 batalionów, w pułku było około 1900 żołnierzy w czasie pokoju oraz około 4000 podczas wojny.
Armia carska liczyła 23 dywizje kawalerii:
A także:
W czasie działań wojennych w pułku było około 1000 żołnierzy i 900 koni.
W brygadach artylerii pieszej było 6-9 baterii, po 8 armat w każdej.
Bateria miała po 6 armat. W składzie polowej artylerii były także artyleryjskie pułki.
Rosyjskie wojska inżynieryjne, stacjonujące w europejskiej części Rosji oraz na Kaukazie, były zgrupowane w 7 brygad saperskich i 1 brygadę kolejową.
Piechota | Artyleria | Kawaleria | Kozacy | Oznaczenie |
---|---|---|---|---|
Korpus szeregowych (Рядовой состав) | ||||
Рядовой, гренадер, стрелок (szeregowy, grenadier, strzelec) |
Канонир (kanonier) |
Рядовой, гусар, драгун, улан, кирасир (szeregowy, husarz, dragon, ułan, kirasjerzy) |
Казак (kozak) |
|
Ефрейтор (starszy szeregowy) |
Бомбардир (bombardier) |
Ефрейтор (starszy szeregowy) |
Приказный (przykaźny) |
|
Korpus podoficerów (Унтер-офицерский состав) | ||||
Младший унтер-офицер (kapral) (dosł. "młodszy podoficer") |
Младший фейерверкер (młodszy ogniomistrz) |
Младший унтер-офицер (młodszy podoficer) |
Младший урядник (młodszy podoficer) |
|
Старший унтер-офицер/ (plutonowy) (dosł. "starszy podoficer") |
Старший фейерверкер (starszy ogniomistrz) |
Старший унтер-офицер (plutonowy) |
Старший урядник (starszy podoficer) |
|
Фельдфебель (sierżant, feldfebel) |
Фельдфебель, вахмистр (конная артиллерия) (feldfebel, wachmistrz: artyleria konna) |
вахмистр (wachmistrz) |
||
Подпрапорщик (podchorąży) |
Подхорунжий (podchorąży, dosł. podchorunżyj) |
|||
Зауряд-прапорщик, подпрапорщик на офицерской должности (chorąży-kadet, podchorąży na stanowisku oficerskim) |
Зауряд-хорунжий (chorąży-kadet, dosł. zaurjad-chorunżyj) |
|||
Korpus oficerów liniowych (Обер-офицерский состав) | ||||
Прапорщик (только в военное время) (chorąży: tylko w czasie wojny) |
||||
Подпоручик (podporucznik) |
Корнет (kornet) |
хорунжий (Chorąży, dosł. chorunżyj) |
||
Поручик (porucznik) |
Cотник (setnik) |
|||
Штабс-капитан (kapitan sztabowy) |
Штабс-ротмистр (rotmistrz sztabowy) |
Подъесаул (podesauł) |
||
Капитан (kapitan) |
Ротмистр (rotmistrz) |
Есаул (esauł) |
||
Korpus oficerów sztabowych (Штаб-офицерский состав) | ||||
Подполковник (podpułkownik) |
Подполковник (до 1884 года), войсковой старшина (после 1884 года) (podpułkownik: przed 1884, starszyna: po 1884 roku) |
|||
Полковник (pułkownik) |
||||
Generałowie (Генеральский состав) | ||||
Генерал-майор (generał-major) |
||||
Генерал-лейтенант (generał-lejtnant) |
||||
Generałowie broni (Генералы рода войск) | ||||
Генерал от инфантерии, инженер-генерал (generał piechoty, inżynier-generał) |
Генерал от артиллерии (generał artylerii) |
Генерал от кавалерии (generał kawalerii) |
||
Генерал-фельдмаршал (чин существовал, в период 1914-1917 года никому из русских генералов не присвоен, изображение погона условное) (feldmarszałek: ranga istniała, w latach 1914-1917 żaden z rosyjskich generałów nie został przydzielony, wizerunek jest warunkowy) |