Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Schengen-acquis[1], ouch-wel 't Schengen-akkoord of de akkoorde vaan Schengen, is 'n serie aon euvereinkomste en oetveuringsbeslissinge vaan 1997 bis 1999 tösse individuele Europese len euver de aofsjaffing vaan controles aon de interne sjraome (landsgrenze) vaan, wat later bekind zou staon es, de Schengenruimte. 't Acquis waor dus in ierste instantie 'n serie aon euvereinkomste gebasseerd op internationaol rech. Op 1 mei 1999 woort 't Schengen-acquis, es gevolg vaan 't Verdraag vaan Amsterdam evels deil vaan 't rech vaan de Europese Unie (EU): 't Europees rech.
't Schengen-acquis is verneump nao 't Luxembörgs pläötske Schengen, boe de akkoorde zien geteikend.
't Schengen-acquis is 'n verzaomeling aon reigels en veursjrifte die de Schengenzone 'n "ruimte vaan vrijheid, veilegheid en rechveerdegheid" make. Die umvatte:
't Twiede pönt (beleid roontelum de externe sjraome vaan de Schengenruimte) waor bis 2015 get wat wieneg aondach kraog binne de EU en häör lidstaote. Pas mèt de Europese migrantecrisis, die dat jaor oontstoond, goof 't 'n laankzaom versjuiving binne 't Europees asielbeleid, wat oetindelek leide tot de hervörming vaan Frontex tot 'n deepgeïntegreerde Europese sjraombewaking.
De Schengenruimte, 't Schengengebeed of de Schengenzone is 't gans gebeed binne Europa boe 't Schengen-acquis gilt.
In de praktiek motte alle EU-lidstaote deil weure vaan de Schengenruimte. Toch bestaon gief 't ouch EU-lidstaote die gein deil zien vaan de ruimte.
Vaanaof 't begin kroogte 't Vereineg Keuninkriek en Ierland es EU-lidstaote 'n oetzoonderingspositie es 't um 't sjraombeleid góng. Dit kaom veural umtot 't iersgeneumde land gein deil wilde oetmake vaan 't Acquis. Umtot 't VK 'n eige sjraomakkoord heet mèt Ierland, en dit op gespanne voot is mèt 't Schengen-acquis, kos Ierland ouch gein deil oetmake vaan de ruimte.
't Vereineg Keuninkriek is, es gevolg vaan 't Brexit-referendum in 2015 oet de EU gestap en heet daomèt ouch zien oetzoonderingspositie verlore. Heimèt is 't VK los gewore vaan welk raomwèrk daan ouch mèt 't Schengen-Acquis. Gesprekke tösse Ierland en de EU um noe toch deil te weure vaan 't Schengengebeed zien al sinds 2002 aon de geng.
De EU-lidstaote Kroatië, Bulgarije en Roemenië motte op de lange termijn wel deil gaon oetmake vaan 't Schengengebeed. Zie motte daoveur evels nog aon versjillende condities gaon voldoen.
Ouch Liechtenstein, Zweitserland, Noorwege en Iesland zien deil vaan de Schengenruimte, zelfs al zien ze eigelek gein lid vaan EU.
Umtot San Marino en Vatikaonstad ope grenze höbbe mèt Schengen-lidstaot Italië make zie in de praktiek ouch deil oet vaan de Schengenruimte. Op papier zien ze dat evels neet.
Monaco heet alle reigels euvergenomme vaan 't Schengen-Acquis zoonder dao op welke meneer daan ouch vaan lid te zien. Heimèt zien de sjraome vaan Monaco mèt Fraankriek gans ope.
Andorra is op gein inkele meneer deil vaan de Schengenruimte en pas nog altied grenscontroles touw op Fraankriek en Spanje.