Dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Ezer, es te dit dialek sjpriks.

't Dörpke Ees in de del van de Ezerbeek, plaatselek Ezerbaak geneump.

Ees (Nederlands: Eys) is e dörp in 'n del van 't plateau in 't Zuud-Limburgse heuvelland in de gemeinte Gulpe-Wittem. Eys haet in 2005 ongevaer 775 hoezer en 1795 inwoëners.

't Dörp ies óntsjtange bie 'n kruuspunt van waeg bie de Ezerbaek. 't Weurt veur 't ièrsj geneump in 'n oarkónde oet 1193 van 't kapittel van de Sint Paulus kathedraal in Luuk (Belsj).

Buurtsjappe

Bezeenswaerdig

Aan de ingank van 't dörp (vanoet Wittem sjteit in de graaf 'n kapelke van Kudersjtein gewiejd aan Maria.
Aan de oaskant van 't dörp, aan de Mr. Dr. Froweinwaeg, liek kesjtièl Goedenraad, in 't dal van de Ezerbaek. Bie 't good huère 'n landhoes-kesjtièl oet 1777 en 'n carréboerderie. 't Gehièl bevingk ziech in 'n park.
De baksjteine kèrk, gewiejd aan de heilige Agatha, ies 'ne herboew van'n ouwer kèrk op de Boereberg. Die ies aafgebroke in 1745. Graaf Ferdinand van Plettenberg gaof opdrach um dees nuuj parochiekèrk te boewe in 1735. Architect waor Johann Conrad Schlaun. 't Geboew ies einbeukig, de tore haet 'ne opvallende torekoepel-sjpiets.
'n Motte ofwaal 'ne historische kesjtièlberg, op de Boereberg, woa-op in de Mieddelièwe 'ne oetziechtore gesjtange haet. De motte liek miede in de beboewing van Eys. In 2001 ies ze gerestaureerd.
Eys haet 'n sjtasie aan 't veurmalig sjpoor van Mestreech nao Aoke. Noe ies 't 'n halte aan 't trajek van de sjtoumtrein aan 't Milioanelientsje.
Vakwerkhoezer en carreboerderieje in kundersjtein.
De Ezerbösj en 't plateau van Ees. De korewouf (o.a.) ies hie 'n besjermde deersoort.
De Ezerberg, mèt 'ne klum van 900 maeter tot 190 bove NAP.
Op 't kèrkhof sjteit 'n calvarie.
't Wiengood Aldenborgh.
Op de viefsjprunk bovenop de Kruusberg sjteit 'n sjmeediezere waegkruus ónder 'ne einzame boum neve-n 'n bank. Van hie haet me 'n wieds oetziech euver 't heuvelland.