Neft | |
---|---|
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre |
Neft an petrol aviya ku ji binê erdê tê derxistin, wek don (rûn) e ku di nav kevirên qulqulî de çêbûye. Ji nefta xam li rafînerî û parzûngehan ardûyên navgînan û alavên cuda cuda tên çêkirin, mîna benzîn, mazot, donê gaz, parafîn û hwd. Mirov jî dibêjinê "zêrê reş" ji ber bihabûna wê.[1]
Li gor erdnasan (jeolog) bi vî awayî çêbûye: Gava rawirên deryayan dimirin, cihên wan yên bi dohn di binê deryayan de kom dibin û bi hin madeyên din re tevlihev dibin. Cihê ku ev dohn lê çêdibe hek li tevgereke erdîn rast bê ev don di binê erdekî pir giran de dimîne. Di binê vê giraniyê de ev don dibe neft. Deryayên ku neft lê çêdibin ne yên mezin yên teng û nizm in. Neft, di qul û qelîştekên keviran de pir tê dîtin. Di nav neftê de hin azot, oksîjen, sulfur û helyûm jî hene.
Yek ji wargehên gaz û neftê yên herî mezin ên cîhanê li Kurdistanê ye, bi taybetî li Başûrê Kurdistanê. Çalgehên neftî bi ser sê navçeyan tên dabeşkirin[2]
Meydanên neftê yên Kurdistanê û sala dîtina neftê | |
---|---|
Benzîn · Gaza xwezayî · Madeya organîk · Neft · Nefta xam | |
Meydanên neftê yên Bakurê Kurdistanê | Adiyeman, 1971 · Akgun, 1998 · Akpinar, 1986 · Barbes, 1972 · Barbes-Dirin, 1984 · Baykan, 1964 · Baysu, 1985 · Bektaş, 1985 · Besikli, 1990 · Besikliya rojhilat, 1995 · Bozova, 1996 · Bulgurdag, 1960 · Celikli, 1963 · Cemberlitaş, 1983 · Cendere, 1989 · Çamirlu, 1976 · Çaylarbaşi, 1993 · Degirmenkoy, 1994 · Dîncera başûr, 1981 · Dodan-Usak, 1965 · Firata rojava, 1985 · Garzan (Xerzan), 1951 · Hemîtabat, 1970 · Ikizce, 1991 · Kahta, 1958 · Karacali, 1995 · Karacaoglan, 1989 · Karadut, 1992 · Karakuş, 1988 · Karakuşa bakur, 1990 · Karakuşa başûr, 1989 · Karali, 1989 · Kartaltepe, 1982 · Kastel, 1990 · Katîn, 1971 · Kayakoy, 1961 · Kayakoya başûr, 1986 · Kayakoya rojava, 1967 · Kayaolu, 1999 · Kozlucaya rojava, 1984 · Kumrular, 1970 · Kurkan, 1963 · Kurkana başûr, 1967 · Lîlan, 1997 · Magrib, 1961 · Malatepe, 1970 · Marmaraya bakur, 1988 · Osmancika bakur, 1971 · Oyuktaş, 1972 · Piyanko, 1968 · Raman, 1945 · Ramana rojava, 1961 · Sahaban, 1966 · Sahabana başûr, 1978 · Saricak, 1973 · Saricaka başûr, 1973 · Sebyan, 1973 · Silîvanka, 1962 · Silîvankaya rojhilat, 1995 · Sînan, 1940 · Sînana başûr, 1987 · Sîncan, 1980 · Şelmo (Şalmo), 1964 · Şelmoya rojava, 1981 · Umurca, 1984 · Usungurli, 1991 · Tokriş, 1991 · Yanankoy, 1994 · Yatîra rojhilat, 1974 · Yenikoy, 1973 · Yeniköya rojhilat, 1974 · Yeşildere, 1986 · Zeynel, 1990 |
Meydanên neftê yên Başûrê Kurdistanê | Bayhesen, 1953 · Butme (Bêtme), 1953 · Cembur (Zenbûl), 1954 · Çiyayê Surx · Kerkûk-Babagurgur, 1927 · Eynzale, 1939 · Hemrîn, 1973 · Neftxane, 1909 · Pelxane · Sifiye, 1978 |
Meydanên neftê yên Rojhilatê Kurdistanê | Axacarî, 1936 · Bahrîgansar, 1960 · Bîbî Hekîme, 1961 · Bînak, 1959 · Çişmexoş, 1967 · Çîlîngar, 1974 · Dihlur (Dêlurran), 1972 · Geçsaran, 1928 · Heftkil (Heftkill), 1927 · Hîndîcan, 1968 · Karanc, 1963 · Kupal, 1965 · Lalî, 1938 · Lebê Sefîd, 1968 · Marûn, 1963 · Mescidê Silêman, 1908 · Neftsefîd, 1938 · Neftşar · Parê Siyah, 1967 · Parsî, 1964 · Pazinan, 1961 · Regê Sefîd, 1964 · Ramîn, 1966 · Ramşîr, 1962 |
Meydanên neftê yên Rojavayê Kurdistanê | |
Enerjiya avê · Enerjiya ba · Enerjiya geotermîk · Enerjiya nuklerî · Enerjiya tavê · Komir · Torf |