Coordenadas: 42°22′39″N 7°58′48″O / 42.3776360635, -7.97992318869
O Chan da Ferradura é un conxunto de gravados rupestres, situados na parroquia de San Pedro de Trasalba, pertencente ao concello de Amoeiro e parte no concello de Punxín, a poucos quilómetros da capital provincial Ourense.
As rochas foron descubertas ao longo dos traballos de seguimento arqueolóxico da construción do gasoduto Pontevedra - Ourense, realizados na segunda metade da década de 1990 polo Laboratorio de Arqueoloxía e Formas Culturais do Instituto de Investigacións Tecnolóxicas da Universidade de Santiago de Compostela. Durante estes traballos localizáronse unhas 30 rochas con gravados distribuídas en vinte grupos nunha área de 500 m².
O Chan da Ferradura é unha pequena meseta situada no extremo sudocidental do Chao de Amoeiro, sendo o punto xeográfico dominante entre a confluencia dos ríos Barbantiño e o Miño.
Trátase dunha interesante estación de gravados rupestres de cronoloxía indeterminada, xa que pola súa tipoloxía, basicamente coviñas, e polo tipo de soporte (xisto) distinto ao predominante nos gravados do suroeste de Galicia. Ademais trátase de grandes penedos exentos e algúns abrigos con gravados no seu interior. O conxunto está composto por un total de 18 grupos inscultóricos dispostos en torno ao Chan da Ferradura. A disposición dos petróglifos é periférica dentro da formación topográfica conferíndolle unha clara unidade á estación rupestre.
Ao conxunto de gravados engádense dous castros situados nas inmediacións da estación: o Castro da Zarra e o Castro Coto do Castro. No da Zarra localizáronse tres petróglifos tipoloxicamente diferentes aos da estación de A Ferradura, xa que os motivos que presentan os gravados son deseños propios da Idade de Bronce, tres rochas con círculos concéntricos como motivo principal.
A estruturación espacial dos gravados defínese logo pola disposición de grandes penedos con coviñas delimitando un chan en altura, un acceso á estación e un complexo central que no caso da Ferradura é unha rocha cun mínimo de once figuras de pés, coviñas e ferraduras, sen ter en conta a cronoloxía coincidente ou non dos gravados.
Os motivos representados son moi diversos sendo as maioritarias as coviñas hemiesféricas, hemicilíndricas, os reticulados, os círculos concéntricos, as ferraduras e as cruces. Entre estes gravados destacan:
O gravado está orientado cara a unha abertura triangular natural do abeiro que mira cara ao sueste, e xa o seu descubridor ponderou a posibilidade de que estivese orientada cara ao solpor no solsticio de inverno. A rocha onde está gravado separouse dunha rocha maior e foi deslizada lixeiramente para situala na boca do abeiro.
Despois de varios intentos errados, o 21 de decembro de 2001, García Quintela e Santos Estévez puideron comprobar empiricamente a intuición inicial, unha relación entre o petróglifo, a apertura do abeiro e o ocaso do Sol o día do solsticio de inverno. Nos últimos momentos do día do solsticio de inverno fixeron as seguintes observacións:
Empiricamente comprobaron a existencia dunha aliñación arqueoastronómica entre o Sol minutos antes do ocaso do día do solsticio de inverno, o cumio do San Trocado, o abeiro do Raposo e o seu petróglifo, e a cima do Coto do Castro.
Da observación deste feito natural pouca información se pode obter sobre o posible significado para a comunidade da Idade de Ferro, xa que nin sequera se pode establecer unha datación para o petróglifo que non ten que ser coetánea á ocupación de San Trocado e Coto do Castro.
Os investigadores Marco V. García Quintela e Manuel Santos Estévez propoñen a seguinte hipótese sobre o motivo representado no petróglifo:
Estas propostas non levan recibido unha boa acollida entre a comunidade científica criticándoas de pouco plausibles e baseadas en razoamentos incompletos e en moitos casos carentes do necesario rigor científico[4].