Der Artikl is im Dialekt Obaboarisch gschriem worn. |
Swahili )) Kiswahili | |
---|---|
Gredd in | Tansania, Kenia, Demokratische Republik Kongo, Uganda, Burundi, Ruanda, Malawi, Mosambik, Sambia, Komoren, Mayotte, Somalia |
Sprecha | mea wia 80 Millionen[1], davo 5–10 Millionen (Muaddasprochla) |
Klassifikation |
|
Offizieja Status | |
Amtssproch | Tansania[2], Kenia[3] Uganda[4] Demokratische Republik Kongo[5]; Minderheitnsproch in Mosambik |
Sprochcode | |
ISO 639-1 | sw |
ISO 639-2 | swa |
ISO 639-3 | swa (Makrosprache) |
Sprochraum | |
Vabroadungsgebiet vo da Sproch Swahili |
Swahili (Eignbezeichnung Kiswahili; vom arabischn sāhil fia „Ufa“ oda „Grenz“; vaoitet Suaheli oda Kisuaheli) is a Bantusproch und de wichtigste Vakeassproch vo Ostafrika. Swahili is de Muaddasproch vo de Swahili, wo vo Sid-Somalia bis ina Nordn vo Mosambik in da Kistnregion lebm, sowia vo imma mea Ostafrikanan, wo mit dera Sproch afgwoxn san. Mea wia 80 Millionen Menschn kenna Swahili.[1] Damit is de Sproch aa de wichtigste Bantusproch vo da ganzn Wejd. Vo de mea wia 80 Millionen Swahili-Sprechan san nua 5–10 Millionen Muaddasprochla.
Swahili is Amtssproch in Tansania, wos duach an Nationalen Swahilirat pflegt wead, sowia zwoate Amtssproch und weit vabroadde Vakeassproch in Kenia. In Uganda is s seit 2005 Amtssproch. Scho 1967 hod si de Ostafrikanische Gmoaschoft de Feadarung vom Swahili an da Stej vom Englischn zum Zui gsetzt. In da Demokratischn Republik Kongo is Swahili oane vo via Nationalsprochn, gredd weads vor oim im Ostn vom Land. Swahili wead aa in Ruanda, Burundi, Sid-Somalia, Mosambik, Malawi und af de Komoren (inkl. Mayotte) gredd.
Beim Gipfetreffn vo da Afrikanischn Union im Juli 2004 is Swahili ois Orwadssproch gnutzt worn. Ois Vakeassproch (Handlssproch) wead Swahili von eppa 90 Millionen Menschn gredd.
Dees Wort Swahili kimmt vom Plural swāhil vom Arabischn Wort sāhil, wo „Kistn“ oda „Grenz“ bedeidd (vgl. Sahel). Dees do draus obgloadde Adjektiv as-sawāhilī (السواحلي) bedeidd eppa „Ufabewohna“. Unklor is, ob de Endung „-i“ af de arabische Nisba-Endung zruckgeht oda aus phonologischn Grindn oghengt worn is. De Sproch wead im Swahili sejm „Kiswahili“ gnennt. Dees Präfix ki- gibt dabei (eppa wiar im Boarischn da Artikl der Klassnanzuaghearigkeit vom Nomen o.
Swahili is aus da Begegnung vo afrikanischn Bewohnan vo de Mearesufa mit seefoarendn Hendlan (moast vo arabischn Ursprung) entstandn. De Sproch wead genetisch zua Sabaki-Gruppm vo de Bantusprochn vo Ostafrika grechnet. De gresste Vawanddschoft besteht zu oana Reih vo Sprochn vo da kenianischn Kistnregion und vo de Komoren. In da geographischn Eiteilung vo de Bantusprochn noch Malcolm Guthrie gheat Swahili zua Zone G40.[6]
Aa wann Swahili grammatikalisch eindeitg zu de Bantusprochn gheat, umfosst da Wortschotz a grosse Zoi vo arabischn Vokaben. Dea Umstand hod friha efta zu oana foischn Onohm gfiat, dass Swahili a Variantn vom Arabischn warad. In klassischn Gedichtln ko da Otei vo arabischn Weatan bis zu 50 % liegn; im modernen Swahili (Umgangssproch wead da Otei vo arabischn Weatan auf 20 % gschetzt.
Swahili is oane vo de wengn afrikanischn Sprochn, wo scho vor da Kolonialzeit a Schrifttradition ghobt ham. De ejtastn dahoidanen Manuskripte stamman aus da Zeit um 1700 und ham de arabisch Schrit (ois Adschami-Schrift gnutzt). Im 19. Joarhundat is de Sproch zum easchtn Moi aa mit lateinischa Schrift gschriem worn; da Missional Ludwig Krapf aus Schwobm hod dees easche Weatabiachl und de easchte Grammatik vafosst. Untam Einfluss vo de Missionsschuin sowia de eiropejischn Kolonialmechtn is dees Lateinische Alphabet zum Standard worn.
Des Standard-Swahili hod fimf Vokal-Phoneme: /a/, /e/, /i/, /o/ und /u/. Sie entsprechn eppa boarischn Lautn.
Aussproch:
Swahili kennt koane Diphthonge. Des Wort fia „Leopard“, chui, wead deshoib chu’i ausgeprocha.
De foigende Tabejn enthoit de Konsonantn des Swahili in iara schriftlichn Umsetzung (in Klamman de phonetische Transkription).
bilabial | labio- dental |
dental | alveolar | post- alveolar |
palatal | velar | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Plosive | p [p] | t [t] | k [k] | ||||
Affrikate | c [tʃ] | ɟ | |||||
Frikative | f [f] | th [θ] dh [ð] | s [s] z [z] | sh [ʃ] | h [x] gh [ɣ] | ||
Flaps (gschlong) |
r [ɾ] | ||||||
Nasale | m [m] | n [n] | ny [ɲ] | ng' [ŋ] | |||
Approximanten | w [w] | y [j] | |||||
lat. Approxi- manten |
l [l] | ||||||
Implosive | b [ɓ] | d [ɗ] | j [ɟ] | g [ɠ] |
Omeakung: Stenga zwoa Laute in am Kastl, is da linke stimmlos und da rechte stimmhoft.
Im riesign Sprochgebiet vom Swahili zwischn Somalia, Mosambik und de Insln vom Indischn Ozean hod si a Vuizoi vo Dialektn entwicket. Seitn End vom 1. Wejdkriag wor zan easchtn Moi fost da gresste Tei vom Gebiet vo da Swahilikuitua politisch unta da britischn Herrschoft vaeint. In de 1920a Joar hod de Kolonialvawoitung a Vaeinheitlichung vom Swahili betriem. Seit 1928 hod da Kiunguja-Dialekt vo Sansibar ois Grundlog fias Standard-Swahili goitn. Davo obgseng gibts eppa 50 untaschiedliche Dialekte, z. B.
A poar Beispui: | |
---|---|
hujambo? – sijambo | Wie geht es dir? – Mia gehts guad. (weatle: keine Angelegenheit? – keine Angelegenheit) |
jambo | Hallo! (Vakiazts hujambo/sijambo - vor oim in Kenia vawendd) |
mambo (vipi)? – Safi / Poa | Wia gehts da? – Mia gehts guad. (Jugendsproch) |
habari (gani)? – nzuri! | Wos gibts Neies? Guads! |
mgeni | Gost, Fremda |
rafiki | Freind |
karibu | Wuikommen! |
kwa heri | Af Wiadasegn! |
asante | Dangschee! |
asante sana | Vuin Dank! |
hakuna matata | weatle: Es gibt koa Problem. Sinn: "No problem" - Koa Problem (in Kenia) |
safari | Reise |
ninakupenda | I mog di. |
hatari | Gfoar (vgl. da Fuim Hatari!) |
daktari | Doktor (vgl. Fernsehserie Daktari) |
polepole | langsam |
mzungu | Weissa, Eiropeja, Fremda |
Afya! | Prost! |
mjanja | Schlaumeia, clevere Person |
Kijiji | Dorf (vgl. regionals Kloaozeign-Portal vo Ebay Kijiji) |
Vaschiedene afrikanische Viecha[7] | |
simba | Lewe |
tembo | (Afrikanischa) Elefant |
punda milia | (Steppn-) Zebra |
twiga | Giraffe |
kuro | (Defassa-) Wossabock |
nyati | Afrikanischa Biffe |
puku | Puku |
kongoni | Kuahantilopn |
palahala | Rappnantilopn |
korongo | Pfeadantilopn |
kiboko | Flusspfead |
mbwa mwitu | Afrikanischa Wuidhund |
duma | Gepard |
sokwe mtu | Schimpanse |
Wikibooks: Kiswahili – eppas zum Lerna und Lehra. |