Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
O guambre (nombre cheneral en aragonés,[1] anque en ansotano[1][2] y en cheso[3] le'n dicen o güembre) ye una forma evolucionada a partir d'a rella simple de l'aladro que, a más de pa labrar, sirve pa «mantornar» a tierra; ixo ye, pa fer-la chirar y vulcar-la de a man contraria. Con ixo se consigue que o vallón feito por l'aladro salga más fondo, con millor oxichenación y distribución d'os nutrients en a tierra, o que contrebuye a fertilizar a uebra.
A parabla «guambre» viene d'o latín <VOMER.[1] En atras romances, como en castellano antigo, i habeba la forma cognata «buembre»[1] que fa acordar-se d'a variant propia de l'aragonés occidental. Entre que en castellano a parabla «buembre» ye cáita en desuso en favor de «vertedera», en l'aragonés s'ha guardau en uso dica hoi, si bien o castellanismo «vertedera» se fa sentir cada vegada más a mesura que se consolida o proceso de substitución lingüistica.