Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A Fueva | ||
Municipio d'Aragón | ||
| ||
Entidat • País • Provincia • Comarca |
Municipio Aragón Uesca Sobrarbe | |
Capital | Tierrantona | |
Partiu chudicial | Boltanya | |
Superficie | 218,8 km² | |
Población • Total |
600 hab. (2013) | |
Altaria • Meyana |
631 m. | |
Distancia • 135 km |
enta Uesca | |
Alcalde | Jose Ramon Laplana Buetas | |
Codigo postal | 22336 | |
Chentilicio | Fovano/a[1] | |
Parroquial • Diocesi • Arcipestrau |
Balbastro-Monzón Sobrarbe-Ribagorza | |
Ríos | Usía, A Nata, Formigals y Cinca | |
Coordenadas | ||
Web oficial |
A Fueva (en castellano «La Fueva», y oficialment «La Fueva-A Fueba»[2]) ye un municipio aragonés d'a comarca de Sobrarbe y d'a provincia de Uesca. A suya población ye de 634 habitants (2011[3]) en una superficie de 218,8 km² y con una densidat de población de 2,89 hab/km².
A Fueva naixió como municipio propiament en a decada de 1960,[4] por l'alcuerdo de fusión que van subscribir os alcaldes de Moriello de Monclús (o que mas habitants i alportaba; 857 en o censo de 1960[5]), Toledo d'a Nata (334 hab. en 1960[6]), Muro de Roda (257 hab.[7]) y Clamosa (224 hab.[8]). O suyo alcalde en 2010, José Ramón Laplana, ye, a demés, o secretario de politica institucional d'o PSOE provincial de Uesca[9] y deputau en as Corz d'Aragón dende l'anyo 1991.[9]
En l'actualidat, a Fueva ye un d'os 19 municipios modernos que fan parte d'a comarca de Sobrarbe, y dimpués de l'Aínsa-Sobrarbe y Boltanya (termins municipals que ostentan, cadagún, una d'as dos capitals comarcals) ye o tercer municipio con mas habitants de a comarca. Como caracteristica, herencio d'a suya naturaleza de municipio naixido d'una agregación, en a Fueva no i ha poblacions remarcables que se'n pueda decir villas, como si que en i ha en a resta de a comarca, y l'hábitat humano se troba mas disperso, con un numer prou alto de pardinas y aldeyetas. A cabecera municipal, Tierrantona, ye un lugar que anque se o tiene documentau dende o sieglo XII, no obedeix a a estructura urbanistica común d'os poblaus medievals, y en a suya mayoría os edificios que se i troba corresponden a epocas modernas (muitos, d'o sieglo XX) y se troba de tot en plano chunto a o barranco d'a Usía.
A Fueva prene o suyo nombre d'«a Fueva», que en dimanando d'o latín «fovĕa» ye o nombre d'una depresión cheografica que forma una subcomarca natural y tradicional en a comarca de Sobrarbe, a on que o municipio i tiene aproximadament o 55% d'a suya superficie. O termin municipal tamién comprende territorios que de forma natural fan parte d'a val d'a Cinca, en estando Mediano y Sant Mitier os dos solos nuclios de población que o municipio posei en a riba occidental d'o río Cinca, y a mayoría de a dita fracción en a val d'a Cinca se troba en a man oriental, siga en a baixant occidental d'as sierras de Muro de Roda y de l'Entremont, u en as valletas d'os barrancos d'o Salinar y de Clamosa. Tamién fa parte d'o municipio o segmento d'a val d'a Espunya que corresponde con o collau de a Cullivert, con una extensión de pocos kilometros cuadraus, inhabitables y d'alta montanya, en a man norte d'a Sierra Ferrera (aproximadament, o 10% d'o termin municipal).
O limite municipal de a Fueva en ye tamién de Sobrarbe con a vecina comarca de Ribagorza mientres mas de 30 kilometros, dende a punta de Cotiella (a 2912 metros d'altaria) en norte dica o sarrato de a Penilla, en a cuenca de o barranco de Clamosa en sud. Politicament parlando, a comarca de Ribagorza penetra un poquet en a Fueva cheografica a traviés d'o puerto de Foradada, d'entre l'altura d'a Ferrera y o Campanué, a traviés d'una prolargación de o suyo municipio adscrito de a Foradada d'o Toscar. Anque o lugar de a Foradada, cabecera de o dito municipio, se troba en a baixant ribagorzana d'o puerto y por tanto ye un lugar ribagorzano de dreto, retiene en o suyo termin municipal dos lugarichons que fan parte d'a Fueva cheografica, que son as Corz y a Cort. Manimenos, o municipio sobrarbenco se cobra ixa perduga incorporando-se dos pardinas d'a man de a sierra d'o Campanué que versa cara ta l'Esera, que son Rolespé y a Chantigosa.
En o nort-ueste d'a depresión d'a Fueva, o municipio de a Fueva se reparte tamién o espacio con un troz en a man fovana d'a collada de Torrolisa y d'a sierra d'Arro (que forman a divisoria d'entre a Fueva y a val d'a Cinca) que fa parte d'o municipio d'o Pueyo d'Araguás, con lugars como Torrolisa, os Molins, Oncins, a Muera y dica o propio monesterio de Sant Veturián que perteneixen a O Pueyo. En sud d'ista parte d'a Fueva, tamién adintrando-se en a cuenca d'o río d'a Nata, o municipio de l'Aínsa-Sobrarbe se prolarga dica Arro y os suyos arredols adintro de a depresión.
A Fueva se va formar con a unión de cuatro municipios de a redolada, pero cadagún d'ellos incluiba tamién cualques lugars, y bellas pardinas que contaban con población u no en o momento de l'anexión, pero que en heban tenido en bel momento anterior.
Moriello de Monclús ye o principal municipio que va estar chermen de a Fueva. Con cuasi 860 habitants en o momento d'a unión, Moriello i aportó a capital municipal Tierrantona que le feba parte dende o periodo intercensal 1842-1857.[5] Se tracta d'un municipio con una historia y cheografía complexa, que conservaba o nombre de o suyo nuclio primordial ni an a tamas de que se i hesen adhibido diferents municipios de a redolada, beluns d'os cuals o superaban en población. Con Monclús iban, a demés de Tierrantona, l'aldeya de Buetas, y tamién os lugars y antigos municipios de Formigals y Troncedo.[5] Tamién feban parte de Moriello de Monclús os lugarichons que formaban l'antigo municipio de Pallaruelo de Monclús[5] (Cotón, a Solaniella, Rolespé, a Villa, a Chantigosa, a Torre y o Lenero), y os que feban parte de l'antigo municipio de Ranyín[5] (Ranyín, Solipueyo y o Lumo de Ranyín).
O segundo municipio antigo por importancia demografica en a par d'alavez, O Toledo d'a Nata i va aportar Sant Chuan, Sant Per, l'Atiart, Fuent de Campo y a Cabezonada, y a demés, os lugars que heban feito parte de l'antigo municipio de Fosau, que son Fosau baixo y as pardinas de «Fosau alto»: o Mediano, Moliniás, a Mula y a Marinyosa[6]
Muro de Roda yera un municipio con un numero elevau de nuclios poblacionals, d'entre os que destacan o numero de pardinas composadas d'una u dos casas. Teneba cuatro lugars principals: Muro de Roda y a suya aldeya o Lumo de Muro, Fumanal y Ministirio.[7] A lista de pardinas menors que feban parte de iste municipio incluye a Casa Carrera, o Pamporciello y o Plano (todas dos muit chuntas), a Plana y Susiaz, a Corona, a Lecina y a casa de Montero.[7]
Dende 1857,[7] o municipio de Muro de Roda arrocegaba tamién as entidaz poblacionals de l'antigo municipio de Charo, que yeran o propio Charo, o Pocino, o Sotero, Aluchán y a Lueza.[7]
O municipio de Clamosa va estar una anexión, como a que mas tarde pasaría con Mediano, causada por as principals obras hidraulicas que en os anyos 1960 se yeran fendo en o cauz d'o río Cinca. Clamosa, municipio estructurau arredol de o barranco de Clamosa que ye afluent directo de a CInca y no fa parte natural de a Fueva, se va trobar con dos d'os suyos tres nuclios principals expropiaus por a Confederación Hidrografica de l'Ebro: Clamosa y a Penilla, y con a despoblación d'ellos a cáida demografica d'as pardinas que pendeban, que son a Olivera, a Selva y Bediello. Dende o sieglo XIX tamién feban parte d'ixe municipio o lugar de Caneto y os que d'antigos heban geito parte de o municipio de Trillo: o propio Trillo, con a pardina de Sant Per y Salinas de Trillo.
O municipio de Mediano, como con Clamosa va pasar, se va desestructurar como consecuencia d'as uebras hidraulicas en a Cinca, en estando-ne responsable, en iste caso, l'entibo de Mediano que va tancar compuertas en a primavera de 1969. Mediano subsistió bel poquet mas que no Clamosa como municipio independient, gracias mas que mas a la presencia de o lugar de Sant Mitier que no heba estau expropiau, y se va unir con a Fueva en bel momento d'a decada de 1970.[10]
Actualment, os dos nuclios habitaus de l'antigo municipio de Mediano, Sant Mitier y Mediano nuevo, son os dos solos nuclios que o municipio de a Fueva tiene en a riba cuentra d'o río Cinca. O despoblau d'Arasanz, d'antes muit rico, ye unaltra victima destacada de l'entibo en a ribera d'a Cinca.
Como a formación d'a Fueva ye un proceso de converchencia de diferents municipios auxididos, fer un seguimiento d'a suya población dende o sieglo XIX ye un proceso d'analís por separau. Manimenos, en as siguients tablas se presentan os sumatorios d'os datos de población que omne puede trobar en a páchina oficial de l'Instituto Nacional de Estadística, como poblacions oficials de os diferents municipios que en l'actualidat fan parte d'a Fueva.
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE. |
Evolución d'a población d'os nuclios que forman a Fueva dende 1857.
Partiu | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2019 |
Partido de los Socialistas de Aragón | - | 2 | 4 | 5 | 5 | 6 | 5 | 5 | 5 | 4 | 6 |
Partido Popular | - | 5 | 3 | 1 | - | - | 0 | 2 | 2 | 1 | 1 |
Independients | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2[12] | - |
Partido Aragonés | - | - | - | 1 | 2 | 1 | 2 | - | 0 | - | - |
Unión de Centro Democrático | 7 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
Total | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 |
Lechislatura | Nombre | Partido politico |
---|---|---|
1979–1983 | ||
1983–1987 | José Ramón Laplana Buetas | Partido de los Socialistas de Aragón |
1987–1991 | José Ramón Laplana Buetas | Partido de los Socialistas de Aragón |
1991–1995 | José Ramón Laplana Buetas | Partido de los Socialistas de Aragón |
1995–1999 | José Ramón Laplana Buetas | Partido de los Socialistas de Aragón |
1999–2003 | José Ramón Laplana Buetas | Partido de los Socialistas de Aragón |
2003–2007 | José Ramón Laplana Buetas | Partido de los Socialistas de Aragón |
2007–2011 | José Ramón Laplana Buetas | Partido de los Socialistas de Aragón |
2011–2015 | José Ramón Laplana Buetas | Partido de los Socialistas de Aragón |
2015–2019 | ||
2019–2023 | ||
2023–2027 | Jesus Solano Angulo [13] | AE La Fueva |
Municipios d'a comarca Sobrarbe | |
---|---|
L'Abizanda | L'Aínsa-Sobrarbe | Barcabo | Bielsa | Boltanya | Broto | A Buerda | Chistén | A Espunya | Fanlo | Fiscal | A Fueva | Palo | Plan | Puértolas | O Pueyo d'Araguás | Tella-Sin | Torla-Ordesa | Sant Chuan de Plan |
Lugars d'o municipio d'a Fueva | |
---|---|
Poblaus: Aluchán | Buetas | A Cabezonada | Caneto | Charo | Clamosa | Formigals | Fosau | Fuent de Campo | O Lumo de Muro | O Lumo de Ranyín | A Lueza | Mediano nuevo | Moriello de Monclús | O Pocino de Charo | Ranyín | Salinas de Trillo | Sant Chuan | Sant Mitier | Sant Per | Solipueyo | Tierrantona | Trillo | Troncedo Despoblaus: L'Alquería de Cotón | Arasanz | L'Atiart | Bediello | Benedet | Carrera | A Corona | A Cuesta | Fumanal | Ixantigosa | A Lecina | O Lenero | A Marinyosa | O Mediano | Mediano viello | Ministirio | Moliniás | Montero | A Mula | Muro de Roda | A Nau | A Olivera | O Pamporciello | La Penilla | A Plana | O Plano | Rolespé | Sant Per de Trillo | A Selva | A Sierra | Solaniella | O Sotero | Susiaz | A Torre | A Villa |