Dr Begriff Globalisierig (sältener au Mondialisierig) bezäichnet dr Vorgang, wo internazionali Verflächtige in vile Beriich (Wirtschaft, Politik, Kultur, Umwält, Kommunikazioon) zuenääme, und zwar uf allne Eebene: zwüsche Indiwidue, Gsellschafte, Instituzioone und Staate.
Dr Begriff
Dr Begriff “Globalisierig” isch woorschinlig in de 1960er Joor entstande.[1][2] Vo öbbe 1986 aa si e Hufe Büecher uf Dütsch erschiine, wo s Wort Globalisierung im Buechditel verwändet häi.[3]
Globalisierig isch käi nöiartigs Fenomeen vo dr Modärne. Es isch au scho früener in dr Gschicht vo dr Menschhäit bassiert, ass Verflächtige und gegesitigi Abhängigkäite sich über witi Rüüm entwigglet häi, zum Bischbil wääred dr Antike zwüsche de Länder im Middelmeerruum. Aber erst in dr Nöizit bräitet sich s globalisierte Wirtschaftssischteem uf dr ganze Wält us.
Dr Kolonialismus as Vorlöifer vo dr Globalisierig
Dr Kolonialismus vo vile öiropäische Staate gältet as Vorlöifer vo dr Globalisierig. Es het mit dr Entdeggig vo nöije Seewääg und Länder aagfange. Wääred Joorhunderte si Portugal und Spanie d Hauptaktöör gsi, aber au Holland, Frankriich und Ängland häi mitgmischt. Ängland isch bald noch em Fall vom Napoleon die füerendi Seemacht uf dr Wält worde und het mit em British Empire d Entwigglig wääsentlig beiifluss. Vo öbbe 1880 bis 1914 häi no mee Länder brobiert, Gebiet in Afrika und Asie under iire Iifluss z bringe und us ene Kolonie z mache. Die Zit bezäichnet mä as d Hoochfaase vom Imperialismus. Z Japan isch die Epoche erst mit dr Niiderlaag im Zwäite Wältchrieg z Änd gange.
Noch em Zwäite Wältchrieg het d «Dekolonisazioon» aagfange. Im so gnänte „Afrikanische Joor“ 1960 si 18 afrikanischi Staate unabhängig worde. Die Ex-Kolonie chönne sithär Handelsbeziejige zu andere Länder haa. Wo dr Iisigi Vorhangs gfalle isch und dr Chalt Chrieg umme gsi isch, het sich die geopolitischi Laag dütlig veränderet und das het d Globalisierig beiiflusst.
Iischetzig vo de Uswirkige vo dr Globalisierig
D Uswirkige vo dr Globalisierig wärde je noch dr Wältaaschauig positiv oder negativ aagluegt. Dur s Tue vo grosse Wirtschaftsmächt verlüüre regionali Aktööre teils der wirtschaftlig Spiilruum.
Vordäil
Vor allem us ere ökonomische Perspektive wird d Globalisierig hüfig begrüesst. Es wird von ere erwartet, ass dank eme sterkere Handel und besser verdäilter Arbet d Armuet chönn bekämpft wärde. Die hooche Zöll uf Import, wo d Inder und d Latiinamerikaner in de 1960er und 70er mit ene brobiert häi, en äigeni Industrii ufzbaue und z schütze, het nume weenig positivi Resultaat ghaa. D Öffnig vo Länder wie China, Indie und die asiatische «Diigerstaate» hingeege, het iiri Wirtschaftsläistig vergröösseret und wenigstens gwüsse Bevölkerigsdäil mee Iikomme brocht.[5]
Dr Grund drfür, ass au d Ungliichhäit uf dr ganze Wält enorm waggst, gseen d Befürworter nid in dr Globalisierig sälber sondern vor allem im technische Wandel[6].
Si wiise au d Kritik zrugg, ass d Globalisierig d Gsellschafte politisch wurd ushööle.[7]. Si sääge, ass die politische Verändrige vilmol positiv chönni si: so sig d Zaal vo de bewaffnete Komflikt zwüsche 1992 und 2005 schynts öbbe 40 Prozänt zrugggange[8].
Noochdäil
D Globalisierigskritik isch nume in sältene Fäll gege s Fenomeen vo dr Globalisierig sälber grichdet. D Globalisierigskritiker (u. a. vom Wältsozialforum, vo Peoples Global Action, attac, WEED und BUKO) richdet sich gege die „neoliberali“ Globalisierig und doo und dört gegen e Kapitalismus oder d Marktwirtschaft an sich.
Si sääge, ass sich d Globalisierig uf d Wirtschaft wurd beschrängge, und ass d Menscherächt, d Rächt vo de Arbetnäämer, ökologischi Standard oder d Demokratii z churz chieme. Der Bürger häig, im Gegesatz zu Lobbygrubbe us dr Wirtschaft, immer weeniger Iifluss.
Es wird immer wider verlangt, ass uf dr ganze Wält minimali soziali und ökologischi Standard sötte iigfüert wärde. Es gääb au nid gnueg Dransbaränz und demokratischi Legitimazioon vo internazionale Gremie wie dr Wälthandelsorganisazion WTO, vom Internazionale Wäärigsfonds IWF oder dr Wältbank.
Aber au in dr Wirtschaft, so säge d Kritiker, sige d Erwartige vo de Befürworter nit erfüllt worde. Vo 1980 bis 2000 sig die wirtschaftligi und soziali Entwigglig vo Länder in alle Entwiggligsstadium im Vergliich zu de bäide Joorzäänt vorhär langsamer worde.[9]
D Globalisierigskritiker behaupte au no, ass wäge dr liberale Globalisierig die soziali Ungliichhäit uf dr ganze Wält und au in de äinzelne Länder sälber gwaggse sig.
Zum Bischbil isch s Bruttoinlandbrodukt vo de USA zwüsche 1973 und 1995 um 39 Prozänt gwaggse, aber nume d Spitzeverdiener häi vo däm brofitiert. S reale Iikomme vo de 80 Brozänt vo de Beschäfdigte, wo kä Füerigsposizioon häi, isch 14 Prozänt niidriger worde[10]. In de mäiste Industriiländer, vor allem in de USA, de EU-15-Staate und Japan, isch sit 1980 au dr Aadäil vo de Löön am Volksiikomme ständig gsunke.[11]
Anderi Globalisierigskritiker stoosse sich nid so seer an dr „liberale Globalisierig“, sondern draa, ass dr politisch Liberalismus wurd liide: Dr Ralf Dahrendorf beschribt, wie e nöiji „globali Klass“ wurd entstoo und e nöije Autoritarismus ufchunnt, wil s käini Geegechreft het, wo gnueg stark si.[12] Er warnt au drvor, ass autoritäri, faschistoidi Süsteem sich chönne entwiggle mit dr Usreed, ass si Rächt und Ordnig welle verdäidige. Nume dr demokratischi Nazionalstaat mit sine Gränze sig zurzit e funkzionierendi Staatsform für demokratischi Verheltniss. Globalisierti Spiiler understöön käinere demokratische Kontrolle.[13]
Nazionalistischi, rächtsextremi Grubbierige wie z Dütschland öbbe d NPD leene d Veräihäitligung vo de Kulture ab und si drgege, ass d Bedütig vo de Nationalstaate (und eso vom Nazionalismus) abnimmt. Die Rächtsextreme si vor allem gege d Zuewanderig, wo d Globalisierig mit sech bringt, wil das, wie si behaupte, gföörlig für die rassischi “Reinheit” vom eigene Volch sig.
Vilmol goot die Abläänig vo dr Globalisierig Hand in Hand mit antiamerikanistische Haltige.
Ökologische Grubbe kritisiere ihreresyts d Zerstöörig vo dr Umwält, wil Abgas, zum Bischbil wägem Dransbortverkeer und de Räise in Flugzüüg und Auti und de Fabrigge, immer mee zuenääme.
Commons: Globalisierung – Sammlig vo Multimediadateie